Μαρία Αγγελίδου, Η τρίτη μάγισσα

Εικόνες: Κατερίνα Βερούτσου, σειρά Μικρές Καληνύχτες, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2012 (από 5 ετών)

 

Επιτρέψτε μου μια μικρή παράκαμψη από τα χριστουγεννιάτικα διαβάσματα, αφού μερικές φορές οι υπόγειες διαδρομές που συνδέουν μεταξύ τους τα κείμενα μας οδηγούν σε αναπάντεχους προορισμούς. Σε αυτό το διακειμενικό παιχνίδι λοιπόν, οι τρεις σύγχρονοι μάγοι της προηγούμενης ανάρτησης με έφεραν πρόσωπο με πρόσωπο με τις τρεις εξίσου σύγχρονες μάγισσες της Μαρίας Αγγελίδου, τις οποίες και σπεύδω να σας συστήσω.

Είναι, που λέτε, μια μαμά μάγισσα, γυναίκα των επιχειρήσεων, δυναμική, πετυχημένη. Κι έχει τρεις κόρες, που τις σπουδάζει, τις μορφώνει για να προκόψουν κι αυτές στη ζωή τους. Οι δυο πρώτες, ακολουθώντας τα χνάρια της μαμάς αλλά και την κλίση τους, διαπρέπουν στις επιχειρήσεις και στη δημοσιογραφία. Κι η τρίτη; Α, αυτή δε φαίνεται διατεθειμένη να διαπρέψει σε τίποτα. Μόνο, γεμάτη περιέργεια, ταξιδεύει, παρατηρεί, ακούει, με έναν τρόπο παράδοξο, είναι η αλήθεια, καθώς οι αισθήσεις της είναι ιδιαίτερα εξημμένες, υπερβαίνοντας τα μέτρα του ανθρώπινου: συνομιλούν με τα στοιχεία της φύσης, με τα πουλιά, με το παρελθόν, με το μέλλον, με το ανέφικτο, με τον κόσμο της φαντασίας. Κι έτσι, η τρίτη κόρη καταλήγει κάποια στιγμή να πλάθει ιστορίες με πλοκή, χρώμα, ήχο, μουσική. Γίνεται σκηνοθέτρια του κινηματογράφου. Ναι, από αυτούς που αποκαλούμε «μάγους της έβδομης τέχνης».

Να σας ξεκαθαρίσω εξαρχής πως οι μάγισσες της Αγγελίδου δεν έχουν καμία σχέση με τις κλασικές μάγισσες των παραμυθιών, αυτές που με άκρως χιουμοριστική και υπονομευτική διάθεση περιγράφει ήδη στην πρώτη σελίδα της ιστορίας της. Γιατί μπορεί κάποτε η λέξη να παρέπεμπε σε πλάσματα που ήταν ο φόβος κι ο τρόμος των μικρών αναγνωστών ή σε δυστυχείς υπάρξεις οι οποίες κατέληγαν παρανάλωμα στο βωμό της στενομυαλιάς, της θρησκοληψίας και του φανατισμού, σε εποχές που οτιδήποτε ξέφευγε από τη νόρμα –ο αλαφροΐσκιωτος κι ο σοφός, ο άνθρωπος με ειδικές ανάγκες κι ο φωτισμένος επιστήμονας, ο πρωτοπόρος καλλιτέχνης κι ο ψυχασθενής, η εκτυφλωτικά όμορφη κι η δύσμορφη γυναίκα–, οτιδήποτε ξεπερνούσε τις αντοχές του ανθρώπινου μέτρου, γινόταν πηγή φόβου, άρνησης, προκατάληψης. Ωστόσο, η ανθρωπότητα προχώρησε έκτοτε, η ευφυΐα, το επιχειρηματικό δαιμόνιο, η ομορφιά θεωρούνται πλέον προσόντα κι όχι αιτίες αποκλεισμού ή εξόντωσης. Και μάλιστα η λέξη μάγος/μάγισσα απέκτησε θετική, μεταφορική έστω, σημασία: είναι αυτός/αυτή που τα καταφέρνει εξαιρετικά καλά στον τομέα του/της, που κάνει θαύματα στην ιατρική, στην τεχνολογία, στην επιστήμη, στην τέχνη. Πράγματι, οι δυο πρώτες νεαρές «μάγισσες» της ιστορίας μας, ευφυείς, όμορφες και δραστήριες, τα έχουν τόσο καλά καταφέρει ώστε προκόβουν, διαπρέπουν, γίνονται παραδείγματα προς μίμηση. Η υπεροχή τους σε άλλες εποχές μπορεί να εκλαμβανόταν ως πέραν των ανθρώπινων δυνατοτήτων –άρα μαγική με την αρνητική έννοια του όρου–, στο διάβα του χρόνου όμως έχει γίνει κοινωνικά αποδεκτή.

Βέβαια, ας μην περιμένουμε θαύματα: η ανθρωπότητα μπορεί να έπαψε να δαιμονοποιεί και να καίει στην πυρά οτιδήποτε την υπερβαίνει, δεν παύει ωστόσο να αντιμετωπίζει με επιφύλαξη και προβληματισμό καθετί ανοίκειο, τουλάχιστον εν τη γενέσει του. Κι η τρίτη μάγισσα, η διαισθητική, η υπερβολικά ευαίσθητη, η δοσμένη ολοκληρωτικά στο υπερβατικό ταξίδι της καλλιτεχνικής έμπνευσης, φαντάζει στους γύρω της, στην ίδια τη μάνα της, άχρηστη, ακαμάτα, ακόμα και ατάλαντη. Πάντως, αυτή η τρίτη αδερφή φαίνεται να έχει δυνατότητες χωρίς χρηστική αξία μεν αλλά ιδιαίτερα ασυνήθιστες. Κι αν λάβουμε υπόψη ότι μαγεία, στην παραδοσιακή της τουλάχιστον εκδοχή, είναι η επαφή με κόσμους που δεν μπορεί να αγγίξει η ανθρώπινη λογική, η μικρότερη αδερφή είναι η μοναδική από τις τρεις που δικαιούται να της αποδίδεται η ιδιότητα της αληθινής μάγισσας!

Χιούμορ και ανατρεπτική διάθεση, ποιητική γλώσσα αλλά και αιχμηρές αναφορές στην τρέχουσα πραγματικότητα, παρέα με μια μαγική, ιδιαίτερα εκφραστική και πολύχρωμη εικονογράφηση από την Κατερίνα Βερούτσου, ενώνουν δυνάμεις με στόχο να μιλήσουν για το «δικαίωμα στην αχρηστία», στη διανοητική περιπλάνηση, στην καλλιτεχνική αναζήτηση ως στάση ζωής. Να βάλουν ένα μεγάλο ερωτηματικό δίπλα στο κυρίαρχο εκπαιδευτικό μοντέλο της επίδοσης και των μετρήσιμων μεγεθών. Να δείξουν στους αγχωμένους, ανυπόμονους γονείς ότι υπάρχει και εναλλακτικός δρόμος προς την επαγγελματική επιτυχία και καταξίωση, ειδικά όταν αυτή περνά μέσα από τα μονοπάτια της τέχνης. Να υπερασπιστούν την ανάγκη του ιδιαίτερου, καλλιτεχνικά ευαίσθητου παιδιού να αναζητήσει έκφραση και ταυτότητα στους δικούς του ρυθμούς, με το δικό του τρόπο, στο δικό του χρόνο.

Θεωρώ το βιβλίο της Μαρίας Αγγελίδου εξαιρετικά επίκαιρο: Εποχές κρίσης και αδιεξόδων σαν τη δική μας σκέφτομαι συχνά ότι μπορεί να αποτελέσουν, μέσα σ’ όλα τα αρνητικά τους, και εφαλτήριο απεγκλωβισμού από σύνδρομα και προκαταλήψεις περί κοινωνικής και επαγγελματικής καταξίωσης, λειτουργώντας απενοχοποιητικά και κατ’ επέκταση απελευθερωτικά για δημιουργικές δυνατότητες που ενδεχομένως σε άλλους καιρούς να θυσιάζονταν στο βωμό της καλής σχολικής επίδοσης ή της προσοδοφόρας επαγγελματικής επιλογής. Κι επειδή η τέχνη, μέσα από τη μεταμορφωτική, υπερβατική και αποκαλυπτική της φύση, φαίνεται να αποτελεί ένα από τα τελευταία καταφύγια της παλιάς καλής μαγείας, πιστεύω πως κανείς δε βγαίνει χαμένος όταν αποφασίζει να εμπιστευτεί όνειρα, ελπίδες και προσδοκίες στο μαγικό ραβδάκι της.