Φαντασία, χιούμορ κι αστείρευτη δημιουργικότητα!

Δυο εξαιρετικές σειρές εικονογραφημένων βιβλίων τράβηξαν την προσοχή μου τον τελευταίο καιρό. Ευφυείς κι ευρηματικές, σε κερδίζουν με τον πρωτότυπο τρόπο που κατορθώνουν η πρώτη να αποτυπώσει το ζωηρό κι αστείρευτο δημιουργικό πνεύμα του παιδιού και η δεύτερη να κεντρίσει την παιδική φαντασία.

 

Τα τρία βιβλία της Άντρια Μπέιτι Ίγκι Πεκ, ο αρχιτέκτονας, Ρόζι Ριβίαρ, η μηχανικός και Έιντα Τουίστ, η επιστήμονας, εικονογραφημένα εκπληκτικά από τον Ντέιβιντ Ρόμπερτς και μεταφρασμένα από την Αργυρώ Πιπίνη και την Ευδοξία Μπινοπούλου, κυκλοφόρησαν το 2018 στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Οι τρεις ήρωες, εκπρόσωποι διαφορετικών φυλών και φύλων, είναι παιδιά που από μωρά σχεδόν φανέρωσαν κάποια ιδιαίτερη κλίση: ο Ίγκι Πεκ φτιάχνοντας κτίρια από πάνες, η ντροπαλή Ρόζι Ριβίαρ κατασκευάζοντας εφευρέσεις από σκουπίδια, η Έιντα Τουίστ ρημάζοντας το σπίτι και ζαλίζοντας τους γονείς της με ερωτήσεις, γυρεύοντας απαντήσεις στα αναρίθμητα γιατί της. Τι κι αν καμιά φορά η περιέργεια επισύρει την μήνιν γονιών και δασκάλων, τι κι αν μια αποτυχημένη εφεύρεση φέρνει στενοχώρια κι απογοήτευση; Ένα τυχαίο περιστατικό, μια απρόσμενη ευκαιρία, ένα χέρι βοηθείας από το πουθενά μπορεί να αποδειχτούν ευεργετικά, κάνοντας το αναδυόμενο ταλέντο να λάμψει μοναδικά. 

Τρία βιβλία-ύμνος στην παιδική δημιουργικότητα κι εφευρετικότητα, που παράγει καινοτομία κι ομορφιά, που δεν καταλαβαίνει από απαγορεύσεις και εμπόδια, αλλά και στο δικαίωμα καθενός να ακολουθήσει το όνειρό του, όσο μοναχικός ή δύσβατος κι αν είναι ο δρόμος. Παρ’ όλα τα εμπόδια ωστόσο που μπορεί να συναντούν οι τρεις ήρωες, το χιούμορ και η αισιοδοξία κυριαρχούν στο χαριτωμένο έμμετρο κείμενο της Άντρια Μπέιτι, το οποίο αποδίδεται εύστοχα στα ελληνικά από τις δυο μεταφράστριες. Οι ζωηρόχρωμες, γεμάτες ενέργεια και φαντασία εικόνες του Ντέιβιντ Ρόμπερτς παρασύρουν τον αναγνώστη στον κόσμο του Ίγκι, της Ρόζι και της Έιντα, μετατρέποντας σαλόνια ολόκληρα σε σελίδες σημειώσεων των ιδιοφυών πιτσιρικάδων, σερβίροντάς του κτίρια κατασκευασμένα από τα πιο απίθανα υλικά, παίζοντας με χρώματα, μοτίβα και ρεύματα και προεκτείνοντας ευφυώς το ανάλαφρο, χιουμοριστικό πνεύμα του κειμένου. Αληθινή αισθητική απόλαυση.

 

Το 2018, επίσης από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, κυκλοφόρησαν στα ελληνικά και τα βιβλία που έγραψε και εικονογράφησε η Ελίζ Πάρσλι Αν ποτέ θελήσεις να φέρεις έναν αλιγάτορα στο σχολείο, μην το κάνεις!, Αν ποτέ θελήσεις να φέρεις ένα πιάνο στην παραλία μην το κάνεις!, Αν ποτέ θελήσεις να φέρεις ένα τσίρκο στη βιβλιοθήκη, μην το κάνεις!, και τα τρία σε μετάφραση Αγγελικής Μόσχου. Η δημιουργός τους, ξεκινώντας από την κλασική αποτρεπτική φράση «Μην το κάνεις», χτίζει τρεις απίθανες ιστορίες όπου το εξωφρενικό σενάριο που λανσάρει η υποθετική πρόταση στο πρώτο μέρος του τίτλου υλοποιείται με τον πιο παρανοϊκό τρόπο στις σελίδες του βιβλίου της. Αλήθεια, πώς αντιδρούν συμμαθητές και δασκάλα έτσι και σκάσεις μια μέρα μύτη παρέα με έναν αλιγάτορα στην τάξη; Και το να κουβαλήσεις ένα πιάνο στην παραλία πόσο επώδυνο μπορεί άραγε να αποδειχτεί για σένα, για τους γύρω σου αλλά και για το ίδιο το πιάνο; Και πόσο θα διαταράξει την ομαλή λειτουργία της βιβλιοθήκης το τσίρκο που θα φέρεις ξοπίσω σου μια κατά τα λοιπά συνηθισμένη μέρα;

Εικονογράφηση γεμάτη κίνηση και χιούμορ, με κεντρική φιγούρα πάντα την απρόβλεπτη, ζωηρή και πεισματάρα Μερσίνα, γύρω από την οποία παρελαύνουν απελπισμένες δασκάλες, έκθαμβοι συμμαθητές, τρελαμένοι βιβλιοθηκάριοι και μια πολυφυλετική οικογένεια, στην οποία συνυπάρχουν αρμονικά και χωρίς περιττές διευκρινίσεις παιδιά με χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε διαφορετικές καταγωγές.

Σειρές βιβλίων, η μεγάλη αγάπη των παιδιών

Αυτό που αγαπάνε τα παιδιά. Ιστορίες αυτόνομες ή σε συνέχειες, ήρωες οικείοι ή διαφορετικοί αλλά πάντα με μια κοινή αναφορά. Από την τρέχουσα παραγωγή διάλεξα τέσσερις πολύ διαφορετικές μεταξύ τους σειρές βιβλίων γραμμένες από Έλληνες συγγραφείς που για τους λόγους της η καθεμιά τράβηξαν το ενδιαφέρον μου το τελευταίο διάστημα.

Βασίλης Παπαθεοδώρου, Απρόσμενοι φίλοι

• Τόγκο, το σκυλί των πάγων, Εικονογράφηση Λίλα Καλογερή, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2017
•  Αύρα, το άλογο ολυμπιονίκης, Εικονογράφηση Λίλα Καλογερή, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2017

Σε πολλά βιβλία του ο Βασίλης Παπαθεοδώρου αφορμάται από πραγματικές ιστορίες, τις οποίες εξελίσσει και διαμορφώνει μυθοπλασιακά, δίνοντάς μας ενδιαφέροντα μυθιστορήματα και αφηγήματα. Στη σειρά Απρόσμενοι φίλοι, η οποία απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας, μας συστήνει μια σειρά από ζώα που με κάποιο ιδιαίτερο κατόρθωμά τους έμειναν γνωστά στο πέρασμα των αιώνων. Στα δυο πρώτα βιβλία της σειράς, το λυκόσκυλο Τόγκο κατορθώνει να διατρέξει σέρνοντας το έλκηθρο μια μεγάλη απόσταση μέσα στους πάγους σε μια σκυταλοδρομία ζωής ή θανάτου, ενώ στο δεύτερο η Αύρα, το άλογο ολυμπιονίκης, παρά την πτώση του αναβάτη της στους Ολυμπιακούς αγώνες, συνεχίζει την κούρσα της και στέφεται νικήτρια, χαρίζοντας περηφάνια κι ενθουσιασμό στους Κορίνθιους. 

Δε χρειάζεται να πω πόσο αγαπούν τα παιδιά μικρής ηλικίας τις ιστορίες με ζώα – που στη συγκριμένη σειρά αποτυπώνονται και πολύ γλυκά από τη Λίλα Καλογερή. Πέραν αυτής της αγάπης όμως, το ενδιαφέρον τους θα κεντριστεί από το ταξίδι σε άλλες εποχές και κουλτούρες, αλλά κι από την αρκετές φορές πολύ διαφορετική, πιο χρηστική απ’ ό,τι στις μέρες μας, αντίληψη των ανθρώπων για τα ζώα. Η σύντομη ενότητα «Η πραγματική ιστορία» στο τέλος του βιβλίου θα τους δώσει μια γεύση της διαδρομής που χρειάζεται να διανύσει ένα πραγματικό γεγονός μέχρι να γίνει λογοτεχνία, ενώ στην ενότητα «Μαθαίνουμε» δίνεται ένα σύντομο πραγματολογικό πλαίσιο που θα τα βοηθήσει να τοποθετήσουν τα γεγονότα στον τόπο και στον χρόνο. Με ενδιαφέρον περιμένουμε το τρίτο βιβλίο της σειράς, Σερ Αμί, το περιστέρι του πολέμου.

Εύη Παπαδοπούλου, Αρχαιολογικά παραμύθια

• Το ημερολόγιο των άστρων, Εικονογράφηση Κατερίνα Βερούτσου, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2018
• Το όνειρο του Νικία και της Μελίτης, Εικονογράφηση Κατερίνα Βερούτσου, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2018

Ταξίδι στον χρόνο κάνει και η Εύη Παπαδοπούλου, με τα δυο πρώτα βιβλία της σειράς Αρχαιολογικά παραμύθια, με σταθερό πάντα σκηνικό τους την αρχαία Ελλάδα. Ιστορίες εμπνευσμένες από αληθινούς χώρους και ευρήματα, τα βιβλία Το ημερολόγιο των άστρων και Το όνειρο του Νικία και της Μελίτης μάς ταξιδεύουν στη θαλάσσια περιοχή των Αντικυθήρων το πρώτο και στους Δελφούς το δεύτερο. Στο Ημερολόγιο των άστρων, δυο νέοι ταξιδεύουν πάνω σ’ ένα πλοίο που κουβαλά σ’ ένα του κιβώτιο τον «πρώτο υπολογιστή της αρχαιότητας». Στο Όνειρο του Νικία και της Μελίτης δυο φιλόδοξοι νέοι μουσικοί θα βρεθούν αντιμέτωποι στους δελφικούς αγώνες, κι όταν μέσα από τη γνωριμία αυτή θα γεννηθεί η αγάπη, οι ζωές τους θα βρεθούν έρμαια δυνάμεων που ξεπερνούν τα ανθρώπινα.

Με λόγο ποιητικό και λυρικό, διανθισμένο στο δεύτερο βιβλίο με όμορφα τραγούδια που δένουν απολύτως με το πνεύμα και την πλοκή του κειμένου της, η συγγραφέας αποτυπώνει με εκφραστικότητα και πραγματολογική γνώση εποχές και καταστάσεις, συνδυάζει μύθο και πραγματικότητα, αρχαιοελληνική παράδοση και λογοτεχνία. Όμορφες περιγραφές, με εντυπωσιακότερη κατά τη γνώμη μου αυτή του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Ταιριαστή η εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου.

Αλεξάνδρα Μπίζη, Ο πειρατής Περπερούα και ο Κοιμισμένος κροκόδειλος, εικονογράφηση Ναταλία Καπατσούλια, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2018

Μπορεί τα βιβλία του Περπερούα να μην απαρτίζουν ξέχωρη σειρά, ωστόσο στη συνείδησή μας αποτελούν αυτόνομο κομμάτι της πετυχημένης σειράς Χωρίς σωσίβιο, έχοντας φτάσει πλέον σε έναν αξιοσέβαστο αριθμό τίτλων. Αυτό που πετυχαίνει η Αλεξάνδρα Μπίζη στον Περπερούα είναι να δημιουργήσει έναν παραμυθένιο ήρωα με εξωτικό όνομα και αύρα και, χάρη ακριβώς στην ευρηματική της ονοματοποιία, να στήσει έναν ολόκληρο κόσμο που τον περιβάλλει – τόπους και πρόσωπα, φίλους και εχθρούς. Κι έχει επιπλέον τη μεγάλη τύχη η εικονογράφηση που συνοδεύει το κείμενό της να παίρνει τους χαρακτήρες της και να τους αποτυπώνει με τόση εκφραστικότητα και πολυχρωμία που όνομα και μορφή, ιστορία και εικόνα δένονται αξεδιάλυτα στο μυαλό του αναγνώστη. Με τον τρόπο αυτό, οι σύντομες περιπέτειες του πειρατή Περπερούα και του πληρώματός του αποκτούν στο παιδικό μυαλό διαστάσεις και προεκτάσεις που ξεπερνούν τα όρια μιας απλής ιστορίας.

Στο πιο φρέσκο βιβλίο της σειράς, Ο πειρατής Περπερούα και ο Κοιμισμένος κροκόδειλος, ο διαβόητος πειρατής και η άσπονδη φίλη του η Μάρθα Ρουθ η τρομερή μπλέκονται σε μια απίθανη βιβλιοφιλική περιπέτεια στην οποία πρέπει να συνεργαστούν αλλά και να ξεπεράσουν ανυπέρβλητα εμπόδια. Ονόματα, τοπωνύμια και τίτλοι βιβλίων χτίζουν γι’ άλλη μια φορά ένα συναρπαστικό σκηνικό, αποφεύγοντας τις αχρείαστες φλυαρίες, ενώ η Ναταλία Καπατσούλια μάς δίνει, νομίζω, την ωραιότερη ως τώρα εικονογράφησή της σε βιβλίο της συγκεκριμένης σειράς, διαλέγοντας υπέροχα χρώματα, προσδίδοντας βάθος στις σκηνές και μια γοητευτική αύρα μυστηρίου στις εικόνες της.

Γιώργος Κωνσταντινίδης – Σωτήρης Μητρούσης, Ένα μυστήριο για τον… Μπούφο, Εκδόσεις Μίνωας, Αθήνα 2018 (6 τίτλοι ως τώρα)

Σε τελείως διαφορετικό πνεύμα κινείται η σειρά Ένα μυστήριο για τον… Μπούφο, όπου Γιώργος Κωνσταντινίδης και Σωτήρης Μητρούσης συμπράττουν για να δημιουργήσουν έναν αλλόκοτο ήρωα ντετέκτιβ, τον γκαφατζή και αφελή Στέλιο, ο οποίος ανακαλύπτει παντού μυστήρια, όχι σπάνια προξενώντας την απορία των γύρω του, και που, παρ’ όλες τις γκάφες του και τις ανορθόδοξες μεθόδους του, ή ίσως κι εξαιτίας τους, κατορθώνει να τα λύνει με τρόπο ξεκαρδιστικό και συχνά ανέλπιστο ακόμα και για τον ίδιο. Στη σειρά, που αριθμεί έξι τίτλους ως τώρα, χώροι δράσης είναι το σπίτι, η γειτονιά, το σχολείο, το εμπορικό κέντρο κτλ., μέρη δηλαδή συνυφασμένα με την καθημερινότητα, ικανά όμως να εξάψουν την περιέργεια του Στέλιου.

Εξαιρετικό το δέσιμο των κειμένων του Γιώργου Κωνσταντινίδη και των σκίτσων του Σωτήρη Μητρούση, γρήγοροι ρυθμοί και άφθονο λεκτικό και καταστασιακό χιούμορ. Αν κάποια στιγμή χάσετε τη σελίδα, μην επιχειρήσετε να την αναζητήσετε από την αρχή προς το τέλος αλλά από το τέλος προς την αρχή, μια και η σελιδαρίθμηση ακολουθεί ανάποδη λογική. Ίσως επειδή θέλει να υπογραμμίσει την ανάποδη από πολλές απόψεις διαχείριση της πραγματικότητας από τον κεντρικό ήρωα. Ίσως κι επειδή σ’ όλα τα μεγάλα μυστήρια ο χρόνος, και μαζί του οι σελίδες, μετράνε ανάποδα…