Lane Smith, Είναι βιβλίο

Μετάφραση: _*, Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 2013 (από 5 ετών)

Χάρηκα όταν είδα μεταφρασμένο στα ελληνικά το Είναι βιβλίο του Lane Smith, όχι μόνο γιατί πρόκειται για ένα από αυτά τα εξαιρετικά βιβλία που ωστόσο αναρωτιέσαι αν θα βρεθεί κάποιος παράτολμος εκδότης να τα φέρει στην ελληνική αγορά, αλλά κι επειδή είναι ένα βιβλίο που πραγματεύεται τη φύση του ίδιου του βιβλίου.

Πρωταγωνιστές μια βιβλιόφιλη μαϊμού κι ένας γάιδαρος πωρωμένος με την τεχνολογία. Ο δεύτερος, με το λάπτοπ ανά χείρας, αδυνατεί να κατανοήσει τι σόι μαραφέτι είναι το βιβλίο στο οποίο είναι βυθισμένη η μαϊμού. Προσπαθεί μάλιστα να το προσεγγίσει μέσα από μια σειρά ερωτήσεις που έχουν να κάνουν με την ορολογία και τις εφαρμογές της πληροφορικής: σκρολάρω, μπλογκάρω, τουιτάρω και τα ρέστα. Η μαϊμού, πάλι, επιμένει να απαντάει μονότονα στις ερωτήσεις του πως όχι, αυτό που κρατάει είναι βιβλίο, δεν κάνει τίποτα απ’ όλα αυτά. Δεν μπαίνει ωστόσο στον κόπο να δώσει ορισμό. Το βιβλίο είναι βιβλίο, πάει και τελείωσε. Αυτό που βλέπεις, αυτό που κρατάς, φτιαγμένο από σελίδες, γεμάτο γράμματα και εικόνες. Τρανταχτή απόδειξη μια σελίδα από το Νησί των Θησαυρών, ένα κλασικό έργο που, χωρίς να προστρέξει ποτέ σε τεχνολογικά εφέ, ενθουσίασε και συγκίνησε γενιές ατέλειωτες αναγνωστών. Και λοιπόν; Αυτό είναι όλο; απορεί ο γαϊδαράκος. Κι αν ένα βιβλίο είναι πια τόσο σημαντικό, πώς και δε χρειάζεσαι κωδικούς ή ψευδώνυμα για να γίνεις κοινωνός της μαγείας του; Γεμάτος περιέργεια, πιάνει αυτό το αλλόκοτο αντικείμενο στα χέρια του. Και δεν το αφήνει ώσπου να το τελειώσει. Αν και, ακόμα και τότε, δεν είναι απόλυτα σίγουρο ότι έχει πλήρως αντιληφθεί περί τίνος ακριβώς πρόκειται…

Ένα ευφυές παιδικό βιβλίο, που μέσα από μια απλή αλλά εξαιρετικά εκφραστική και εύγλωττη εικονογράφηση κι έναν σχεδόν σχηματικό διάλογο ανάμεσα σε δυο ζωάκια με διαφορετικές καταβολές κι ενδιαφέροντα αντιπαραθέτει τον κόσμο του έντυπου βιβλίου με εκείνον των νέων τεχνολογιών. Από τη μια ο φορητός υπολογιστής, με τη σωρεία των δυνατοτήτων και των εφαρμογών, από την άλλη ένα απλό βιβλίο. Ο συγγραφέας, αποφεύγοντας συνειδητά να δώσει ορισμό του τι εστί βιβλίο, πρακτικά εξηγώντας τι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ βιβλίο, πετυχαίνει να κινητοποιήσει τη σκέψη του αναγνώστη, να τον κάνει να αναλογιστεί από πού απορρέει η μαγεία της ανάγνωσης: το αίσθημα αναμονής που σε πλημμυρίζει καθώς τελειώνεις το διάβασμα μιας σελίδας για να πας στην επόμενη, τα αναπάντεχα παιχνίδια της αφήγησης, τις ανατροπές, τις εκπλήξεις, όλα αυτά που σε περιμένουν κρυμμένα μες στις τυπωμένες αράδες.

Σε ένα άλλο επίπεδο, εμφανής είναι ο προβληματισμός του συγγραφέα-εικονογράφου απέναντι στο φαινόμενο υπερβολικής εξοικείωσης με την τεχνολογία και της συνακόλουθης αποξένωσης από τα βιβλία. Ο γαϊδαράκος μας, για παράδειγμα, είναι κολλημένος στο φορητό υπολογιστή του, ξεμυαλισμένος με την απειρία των δυνατοτήτων που έχει μπροστά του, αλλά παντελώς αποκομμένος από τον κόσμο της ανάγνωσης. Ενδεχομένως σε κάποιο κοντινό μέλλον οι αφελείς και παντελώς εξωφρενικές ερωτήσεις του να ακούγονται εύλογες, καθώς για μια μερίδα του πληθυσμού η τάση αποξένωσης από το βιβλίο είναι ισχυρή.

Κατά τη γνώμη μου, η αντιπαράθεση των δυο κόσμων αποτελεί ψευδοπρόβλημα. Η εξέλιξη της πληροφορικής μάς έχει χαρίσει μια σειρά από εξαιρετικά ευεργετικές και χρήσιμες εφαρμογές που έχουν σημαντικά απλοποιήσει την εκδοτική διαδικασία, ενθαρρύνοντας ταυτόχρονα τη φιλαναγνωσία. Πρόβλημα συνιστά όχι η αξιοποίηση της τεχνολογίας προς όφελος της ανάγνωσης αλλά η μετάλλαξη του εργαλειακού της χαρακτήρα σε υποκατάστατο ψυχαγωγίας, παρέας, ακόμα και ζωής. Είναι βέβαια προφανές ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο στερεί τους βιβλιόφιλους από ένα μέρος της χαράς που εισπράττουν αγγίζοντας και ξεφυλλίζοντας ένα τυπωμένο βιβλίο, ακόμα κι αφουγκραζόμενοι το θρόισμα των σελίδων του. Το ότι ο συγγραφέας παίρνει τόσο ισχυρή θέση υπέρ του έντυπου βιβλίου  συνιστά μια γραμμή άμυνας απέναντι σε μια σαρωτική, απειλητική γι’ αυτό νέα πραγματικότητα. Και πράγματι το Είναι βιβλίο, με την αφαιρετική, μινιμαλιστική λογική του, κατορθώνει τελικά να αναδείξει το αυτονόητο μιας μαγείας και την αυθεντικότητα μιας συγκίνησης που δε χρειάζονται τη συνδρομή τεχνολογικών μέσων για να λειτουργήσουν μέσα μας, αφού είναι απλά κατασκευασμένες από μια μηχανή που συνδυάζει μοναδικά λογική κι ευαισθησία, φαντασία και μεράκι: το ανθρώπινο μυαλό.    

[Και τώρα, αν μου επιτρέπετε, μια που μπλογκάρω κι εγώ εδώ και κάτι μήνες, θα ποστάρω αυτό το κείμενο, για να μπορέσετε κι εσείς να το διαβάσετε με την ησυχία σας σκρολάροντας. Ό,τι κι αν κάνουμε πάντως πληκτρολογώντας και κλικάροντας μανιασμένα, είναι σίγουρο πως θα ήταν άνευ λόγου αν δε μας είχε γεννήσει την ανάγκη αυτή ένα ακόμα υπέροχο ΒΙΒΛΙΟ.]

Για μια ματιά στα ενδότερα του βιβλίου, πατήστε εδώ.

* Η μη αναγραφή ονόματος μεταφραστή -και κατ' επέκταση επιμελητή- με προβλημάτισε αρκετά, γίνεται δε ακόμα πιο αισθητή τόσο λόγω της βαρύτητας του τίτλου όσο και επειδή πρόκεται για μια κατά τα λοιπά φροντισμένη έκδοση.