Λίνα Μουσιώνη, Ένας ασπρόμαυρος ζωγράφος

Εικόνες: Κατερίνα Βερούτσου, Μεταίχμιο, Αθήνα 2011 (από 8 ετών)

Τι προκύπτει όταν ένας ταλαντούχος φωτογράφος αιχμαλωτίζει σ’ ένα κλικ της μηχανής του τη μορφή και μαζί την καρδιά μιας πανέμορφης Αφρικανής πριγκίπισσας που λατρεύει το χρώμα; Ένα παιδί ζωγράφος φυσικά. Ένα παιδί που κουβαλάει στα γονίδιά του το καλλιτεχνικό αισθητήριο του μπαμπά, τη λατρεία της μαμάς για το χρώμα… Ή μήπως όχι; Ε, μάλλον όχι, αν κρίνουμε από την ιστορία του Ασπρόμαυρου Φίλμους, ήρωα του βιβλίου της Λίνας Μουσιώνη. Ο οποίος, σε αντίθεση με τους γονείς του, απεχθάνεται το χρώμα και ζωγραφίζει μονάχα ασπρόμαυρα. Απελπισμένη, η κυριαρχική μαμά τον τρέχει σε γιατρούς γυρεύοντας μάταια λύση στο πρόβλημα. Στο φινάλε αποδεικνύεται ότι ο μικρός έχει σε τέτοιο βαθμό μπαφιάσει από την κραυγαλέα πολυχρωμία του κόσμου που έχουν δημιουργήσει γι’ αυτόν οι γεννήτορές του ώστε επιλέγει μέσα από τις ζωγραφιές του να δημιουργήσει έναν άλλο, ασπρόμαυρο. Αυτό βέβαια που χάνουν οι τρελαμένοι γονείς μες στην πρεμούρα τους να γιατρέψουν την απέχθεια του Ασπρόμαυρου για το χρώμα είναι πως ο γιος τους είναι ένας εξαιρετικά ταλαντούχος ζωγράφος. Κι όταν κατορθώνουν να δουν πέρα από το προφανές, αφήνουν το παιδί τους να εκφραστεί με τον τρόπο του κι επιλέγουν να διοχετεύσουν τη λατρεία τους για το χρώμα σε δικές τους δημιουργικές ενασχολήσεις.

Ένα βιβλίο για τις πολλές εκδοχές της καλλιτεχνικής έκφρασης, αλλά και για τη διαφορετικότητα και το δικαίωμα ενός παιδιού να μην είναι απλώς άθροισμα ή σύνθεση αυτού που αντιπροσωπεύουν οι γονείς του. Για την υποχρέωση των τελευταίων να βάζουν κάποιες φορές τους εαυτούς τους στη θέση των βλασταριών τους, συνειδητοποιώντας ότι κι οι πιο τολμηρές νεανικές επαναστάσεις τους καταντάνε βραχνάς για τους άλλους όταν μεταλλάσσονται σε απόλυτες, επιβεβλημένες αλήθειες. Η μητέρα του Ασπρόμαυρου είναι μια επαναστάτρια που λατρεύει την περιπέτεια και το καινούριο, γι' αυτό κι επιλέγει να παντρευτεί έναν Ευρωπαίο φωτογράφο, αναζητώντας να εξερευνήσει το διαφορετικό και μαζί άγνωστες πτυχές ή δυνατότητες του ίδιου της του εαυτού οι οποίες παραμένουν εγκλωβισμένες στο ασφυκτικό περιβάλλον της ομοιογενούς πολιτιστικά κοινωνίας στην οποία έχει μεγαλώσει. Ωστόσο, όταν γίνεται μάνα, επιδιώκει να φυλακίσει το παιδί της στη δική της μοναδική αλήθεια και αισθητική, παραβλέποντας το γεγονός ότι κι εκείνο, μέσα από την άρνηση του κόσμου της, στην ουσία κάνει τη δική του επανάσταση, χαράζει το δικό του διακριτό μονοπάτι. Η επιλογή του μικρού βέβαια είναι κάπως αλλόκοτη, αφού συνήθως το ασπρόμαυρο αντιπροσωπεύει τη μονοτονία και τους περιορισμένους ορίζοντες, ενώ η πολυχρωμία ταυτίζεται με την ποικιλία, την ελευθερία, την ομορφιά. Αρκεί, όπως αποδεικνύει η περίπτωση του Ασπρόμαυρου, να μην είναι επιβεβλημένη άνωθεν.

Η συγγραφέας αφηγείται την ιστορία της με κέφι και ταξιδιάρικη διάθεση: επιλέγει για σκηνικό Αφρική και Ευρώπη, με αναφορές στα ήθη και στους πολιτισμούς τους, πλάθει χαρακτήρες με ονόματα ευφάνταστα, συχνά εμπνευσμένα από χρώματα και υλικά, συνυφασμένα με τέχνες και χώρες, αν και, ομολογώ, σε μια δυο περιπτώσεις κάπως τραβηγμένα, και καταλήγει σε ένα τέλος ανοιχτό, όπως ταιριάζει σ’ ένα κείμενο που θέλει να πρεσβεύει το δικαίωμα στην επιλογή μέσα από πολλές δυνατότητες. Το μέλλον του Ασπρόμαυρου Φίλμους προβάλλει σε τέσσερις διαφορετικές κι εξίσου αβέβαιες εκδοχές, που μας ταξιδεύουν σε διαφορετικές γωνιές του πλανήτη μας – και απ’ τις οποίες εκδοχές μονάχα η μία είναι ασπρόμαυρη. Οι άλλες τρεις διαθέτουν χρώμα, και μάλιστα έντονο, υπενθυμίζοντάς μας ότι η σπουδαία τέχνη δεν καταλαβαίνει από αισθητικούς φραγμούς κι ότι το ωραίο μπορεί να έχει πολλές εκφάνσεις, ακόμα και χρωματικές – κι εδώ νομίζω ότι διακρίνω μια νύξη στις χρωματικές περιόδους γνωστών ζωγράφων.

Η εκπληκτική εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου αποτυπώνει οπτικά την ιστορία του Ασπρόμαυρου ταξιδεύοντάς μας σε τόπους και πολιτισμούς, βουτώντας σε τέχνες και τεχνοτροπίες, όχι απλώς υπηρετώντας το κείμενο αλλά απόλυτα ταυτισμένη μαζί του. Και είναι πραγματικά αξιοσημείωτο το πώς συγγραφέας και εικονογράφος, εκκινώντας θεματικά από την ιστορία ενός ασπρόμαυρου ζωγράφου, κατορθώνουν να μας χαρίσουν μια τόσο καλειδοσκοπική αναπαράσταση του υπέροχα ετερόκλητου κόσμου μας, προτρέποντας τους μικρούς αναγνώστες να αναζητήσουν την ομορφιά και την προσωπική έκφραση μέσα από ανοιχτούς ορίζοντες και ρήξεις με πολιτιστικά θέσφατα και ακολουθώντας πολλούς και πολύ διαφορετικούς αλλά εξίσου γοητευτικούς δρόμους.

Για να δείτε εικόνες από αυτό το βιβλίο και όχι μόνο, μπορείτε να πάτε μια βόλτα από το μπλογκ της σπουδαίας Κατερίνας Βερούτσου