Ιωάννα Μπαμπέτα, Λέξη σαν μύγα

Εικονογράφηση: Μάρω Αλεξάνδρου, Εκδόσεις Μίνωας, Αθήνα 2016

Οι λέξεις έχουν μεγάλη δύναμη. Μπορούν να αναστατώνουν τη δασκάλα, να πανικοβάλλουν τη γιαγιά, να φέρνουν σε τρελή αμηχανία τη μαμά. Κι εσένα να μη σε αφήνουν στιγμή σε ησυχία. 

Οι λέξεις είναι μεγάλος πειρασμός, κι ας μην ξέρεις τι σημαίνουν – μη σου πω ότι η άγνοια κάνει ακόμα πιο ζόρικα τα πράγματα.

Οι λέξεις οδηγούν σε απειλές, τιμωρίες, φασαρίες, συνελεύσεις γονιών, αϋπνίες…

Αλήθεια, αξίζει τον κόπο τόσος πανικός;

Η Ιωάννα Μπαμπέτα καταπιάνεται με ένα δύσκολο θέμα – αυτό των «απαγορευμένων» λέξεων. Και, στην προσπάθειά της να το προσεγγίσει με τρόπο κατανοητό αλλά και χιουμοριστικό, χρησιμοποιεί ένα έξυπνο εύρημα: οι «κακές» λέξεις, μας λέει, είναι σαν τις μύγες. Ενοχλητικές και βουερές και εκνευριστικές. Στιγμή δε σου επιτρέπουν να ησυχάσεις. Είναι ο τρόπος που έχει το απαγορευμένο να τρυπώνει στο μυαλό και να μην το αφήνει σε χλωρό κλαρί. Ειδικά όταν αυτό το απαγορευμένο είναι και ακατανόητο, κάνοντας τη φαντασία να οργιάζει.

Γύρω από την κομβική αυτή παρομοίωση χτίζει η συγγραφέας την ιστορία της, με μια γραφή χαριτωμένη, που κινείται αβίαστα εντός της καθημερινότητας του παιδιού, προσεγγίζοντας με παιγνιώδη διάθεση τις ανησυχίες, τις απορίες και τις ενοχές του, περιγράφοντας με αρκετή δόση χιούμορ την υπερβολή στη συμπεριφορά των ενηλίκων και προτείνοντας τελικά μια απενοχοποιητική λύση, που φέρνει τα πράγματα στις αληθινές τους διαστάσεις. Όχι στρογγυλεύοντας αλλά καλώντας μικρούς, και κυρίως μεγάλους, να αφήσουν στην άκρη υπερβολές και αφοριστικές λογικές, που μεγεθύνουν, επιβαρύνουν, κουράζουν και δεν παρέχουν ουσιαστικές λύσεις.

Η εικονογράφηση της Μάρως Αλεξάνδρου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις εκφράσεις των προσώπων, απηχεί σε μεγάλο βαθμό τη χιουμοριστική, παιγνιώδη διάθεση του κειμένου, στο οποίο χρήσιμο θα ήταν να ρίξουν μια καλή ματιά, εκτός των παιδιών, και γονείς όπως και εκπαιδευτικοί, βάζοντας κάμποσο νερό στο δικό τους αλάθητο, τη ρίζα εξάλλου τόσων και τόσων διαιωνιζόμενων προβλημάτων και παθογενειών.

Νάντια Μπερκάν-Αλέξις Νεσμέ, «Το μικρό Κοάλα»

Μετάφραση: Σέτη Λεπίδα,  Εκδόσεις Παπαδόπουλος (από 2 ετών)

 

Το φθινόπωρο είναι εποχή ανασύνταξης, αναζήτησης, ενίοτε και ανακύκλωσης. Ειδικά όταν το νήπιό σου έχει για τα καλά εγκαταλείψει τις μπεμπέ αναφορές του, ενώ το άλλο, το μικρότερο, αρχίζει να διεκδικεί δυναμικά το χώρο του και τα δικαιώματά του σε όλα, ακόμα και στα βιβλία. Κι εκεί που διαβάζεις με το μεγάλο το απαραίτητο βιβλιαράκι πριν από τον ύπνο, σου σκάει μύτη το μέχρι πρότινος βρέφος στην πόρτα του δωματίου φορτωμένο τους δικούς του τόμους και απαιτεί να παρατήσεις αυτοστιγμεί τα σοβαρά νηπιακά διαβάσματα για τα άλλα, τα πιο ανάλαφρα και νεανικά. 

 

 

 

Σε μια απόπειρα καταγραφής βιβλίων βαλμένων πια στην άκρη από τη μεγάλη, προς μελλοντική χρήση από την επόμενη λιλιπούτεια αναγνώστριά τους, βρέθηκα προ ημερών να ψαχουλεύω σε σκοτεινές ντουλάπες και απρόσιτα ράφια κι έπεσα πάνω στο «Μικρό Κοάλα». Πρόκειται για μια σειρά εννιά βιβλίων, που με ήπιο, φιλικό και οικείο τρόπο εντάσσουν το παιδί σε εμπειρίες και καταστάσεις οι οποίες αποτελούν κομμάτι της καθημερινής του ρουτίνας.

 

 
 

Κεντρικός ήρωας -φυσικά- ένα μικρό κοάλα, που διαθέτει κατοικίδιο -χάμστερ, παρακαλώ- και Αγκαλίτσα, μαθαίνει να κάνει μπάνιο, να πηγαίνει στην τουαλέτα, να τρώει το φαγητό του, φροντίζει τον κήπο του, επισκέπτεται φάρμες, πηγαίνει στον παιδικό σταθμό, διασκεδάζει με τους φίλους του παίζοντας μουσική, γιορτάζει τα γενέθλιά του, με δυο λόγια ζει όπως ένα συνηθισμένο μικρό παιδάκι, έχοντας δίπλα του δυο τρυφερούς γονείς, πρόθυμους να το βοηθήσουν στα δύσκολα, να το παρηγορήσουν και να το ενθαρρύνουν στις αποτυχίες, να το στηρίξουν και να το προτρέψουν να αυτενεργήσει ως εκεί που φτάνουν οι δυνάμεις του.

 

 

 Απλές, σύντομες ιστορίες, με εύληπτο κείμενο και ευχάριστους διαλόγους, που εύκολα αποτυπώνονται στη μνήμη του παιδιού, το οποίο θα ταυτιστεί αμέσως με τις χαρές, τα άγχη, τις σκοτούρες, τους ενθουσιασμούς και τις απογοητεύσεις του μικρού πρωταγωνιστή, συνειδητοποιώντας πόσο κοντινές στη δική του πραγματικότητα είναι οι περιπέτειες του μικρού Κοάλα, αλλά και πόσο αντιμετωπίσιμες είναι οι προκλήσεις τις οποίες βρίσκει στο δρόμο του: η αναζήτηση ενός χαμένου Αγκαλίτσα, η δυσκολία του με την τουαλέτα κ.ο.κ.

 

 

Η εικονογράφηση (Α. Νεσμέ), τρισδιάστατη και πολύχρωμη, ζωντανεύει με εντυπωσιακή παραστατικότητα τον κόσμο του μικρού Κοάλα, καθιστώντας τον ιδιαίτερα ελκυστικό και προσιτό στο παιδικό βλέμμα. Κάθε σαλόνι των βιβλίων της σειράς μοιράζεται στα δυο: στη μια σελίδα κείμενο, στην άλλη εικόνα. Κάτω από το κείμενο, σε κάθε σελίδα, υπάρχει εικονογραφημένο γλωσσάρι, που επιτρέπει στο παιδί να αποτυπώσει ευκολότερα κάποιες λέξεις και έννοιες τις οποίες έχει ήδη συναντήσει στην ιστορία που διαβάζει. Πάντως, και η παραμικρή λεπτομέρεια της συγκεκριμένης έκδοσης -το μικρό τετράγωνο σχήμα, το μαλακό εξώφυλλο, τα ζεστά χρώματα- δε σου επιτρέπει να της αντισταθείς. 

 

 

Πριν απο τρία περίπου χρόνια το μικρό Κοάλα είχε γίνει ο αχώριστος σύντροφος της μεγάλης μου κόρης. Σημειωτέον ότι δε χρειαζόταν τη συνδρομή μου στην ανάγνωση: είχε μάθει τις ιστορίες απέξω! Όταν της εμφάνισα προ ημερών τα βιβλία, είχε πια ξεχάσει την ύπαρξή τους. «Τι όμορφα βιβλία!» μου είπε. «Πού τα βρήκες;» «Δικά σου είναι, από τότε που ήσουν μικρή». Τα ξεφύλλισε δύσπιστη, χάζεψε λίγο την εικονογράφηση, ζήτησε να τα διαβάσουμε μια φορά, κι αυτό ήταν. Τα άφησε στην άκρη για την επόμενη.

 

(Ο εκδότης στη σελίδα του δίνει ως ενδεικνυόμενη ηλικία το 4+. Το θεωρώ υπερβολικό. Νομίζω ότι τα βιβλία μπορούν να διαβαστούν και από πολύ μικρότερα παιδιά.)

Τα βάσανα μιας φιλίας: Το βρομοκάτσικο και το χαζόχηνο της Ισαμπέλ Αμπεντί

Μετάφραση: Ε. Καμηλάρη, Eκδόσεις Πατάκη (από 3 ετών)

Αληθινά αταίριαστο δίδυμο! Ακόμα και οπτικά να το δεις, τι γυρεύει ένα εριστικό πουλερικό παρέα μ’ ένα κυκλοθυμικό μηρυκαστικό; Εν προκειμένω, χηνάκι και κατσικάκι είναι συμμαθητές, γείτονες και φίλοι κολλητοί. Είναι δυο παιδιά που, παρ’ όλες τις διαφορές τους, δεν παύουν να έχουν τις ίδιες ανάγκες, τις ίδιες αγάπες, ακόμα και τις ίδιες αναποδιές!

Μ’ αυτές τις τελευταίες καταπιάνονται τα βιβλία της Ισαμπέλ Αμπεντί με την εικονογράφηση του Σίλβιο Νόυεντορφ Βρομοκάτσικο! – Χαζόχηνο! και Χάθηκε! Βρέθηκε!, σε μετάφραση Έ. Καμηλάρη. Τσακωμοί για το τίποτα στο σχολείο, εκατέρωθεν πειράγματα και ζαβολιές, χαμένα παιχνίδια, και δυο ταλαίπωρες μαμάδες, η κυρία χήνα κι η κυρία κατσίκα, που παλεύουν να μαζέψουν τα ασυμμάζευτα και να αποκαταστήσουν ισορροπίες κι αισθήματα.

Τα βιβλία διαβάζονται με δύο τρόπους, μια και διαθέτουν διπλή όψη. Έχουν δυο διαφορετικά εξώφυλλα το καθένα, και περιέχουν δυο διαφορετικές εκδοχές της εκάστοτε ιστορίας. Από τη μια, η άποψη που καταθέτει το μικρό χηνάκι. Από την άλλη, τα παράπονα που διατυπώνει το κατσικάκι. Εδώ που τα λέμε, οι δυο τους μας τα λένε σχεδόν πανομοιότυπα. Η συγγραφέας, πρακτικά, στήνει τον ίδιο καμβά σε διπλή όψη, βάζοντας στο στόμα και των δυο ηρώων τα ίδια πάνω κάτω  λόγια, τις ίδιες θυμικές αντιδράσεις, τους ίδιους διαλόγους με τις μαμάδες τους. Οι μικροδιαφοροποιήσεις στις εκδοχές που καταθέτουν οι δυο εν διαστάσει φίλοι αφορούν μονάχα λεπτομέρειες: το χηνάκι είναι ενοχλημένο από την τάδε άσχημη συμπεριφορά του κατσικιού, την οποία, σημειωτέον, το κατσίκι παρακάμπτει πλήρως στη δική του διήγηση· το κατσικάκι, πάλι, έχει χολωθεί από τη δείνα κακότροπη στάση του φίλου του, την οποία, όλως τυχαίως, ούτε που θυμάται να την αναφέρει το παπάκι. Καθένα από τα δυο θυμωμένα ζωάκια δίνει διαφορετική ερμηνεία στα γεγονότα, παραβλέποντας συνήθως το δικό του μερίδιο ευθύνης.

Έτσι, διαβάζοντας και τις δυο πλευρές της ιστορίας, αντιλαμβανόμαστε ότι η αλήθεια μπορεί συχνά να έχει δύο όψεις, στην περίπτωσή μας πάντως φαίνεται να βρίσκεται κάπου στη μέση. Εκεί, στη μέση ακριβώς του κάθε βιβλίου, συναντιούνται και οι δυο ιστορίες, και μαζί μ’ αυτές και τα δυο μετανιωμένα ζωάκια, που τα βρίσκουμε πάντα φιλιωμένα στο κεντρικό σαλόνι, να έχουν συνειδητοποιήσει ότι η αγάπη κι η ανάγκη του ενός για τον άλλο στέκει πέρα και πάνω από μικροπαρεξηγήσεις, πείσματα και καβγαδάκια.

Ιδανικά βιβλία για να βοηθήσεις ένα πολεμοχαρές, οργισμένο τρίχρονο ή τετράχρονο  να αντιληφθεί τις έννοιες της συμφιλίωσης, της παραδοχής, της μοιρασιάς, της συγγνώμης, της γενναιοδωρίας, ερχόμενο στη θέση αυτού που βρίσκεται απέναντί του και αντιλαμβανόμενο ότι κι εκείνος βιώνει παρόμοιες καταστάσεις κι έχει να διαχειριστεί αντίστοιχα συναισθήματα με αυτό. Αν και φαντάζομαι ότι και αρκετοί ενήλικες, διαβάζοντας τις περιπέτειες των δυο φίλων, θα αισθανθούν μια τσιμπιά νοσταλγίας για τους δικούς τους παιδικούς καβγάδες που, παρ’ όλη τη σφοδρότητά τους, δε στάθηκαν ικανοί ν’ αφήσουν ούτε μια τοσηδά χαρακιά μέσα τους.

Τα άλλα δύο βιβλία της σειράς Κρίμα, έχασα! Γιούπι, κέρδισα! και Αλήθεια σού λέω, δεν το 'κανα εγώ!, σε μετάφραση Ε. Γκόρτζη, είναι εξαντλημένα. Όλες οι ιστορίες πλέον κυκλοφορούν συγκεντρωμένες σε έναν τόμο, με τον τίτλο Βρομοκάτσικο! Χαζόχηνο! Θεωρώ πάντως ότι σε αυτή τη μορφή υπολείπονται σημαντικά των αυτοτελών εκδόσεων με το διπλό εξώφυλλο.