Maja Lunde, Το πνεύμα του χιονιού

Εικονογράφηση: Lisa Aisato, μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα 2019

Πρώτα η έκπληξη: Ένα βιβλίο που το σχήμα του κι η πολύχρωμη εικονογράφησή του σε προϊδεάζουν ότι πρόκειται για εικονογραφημένο που απευθύνεται σε μικρά παιδιά, μέχρι που παρατηρείς τον όγκο του –παρά κάτι διακόσιες σελίδες– και το πυκνογραμμένο του κείμενο – στην ουσία ένα μυθιστόρημα που αριθμεί 24 ολόκληρα κεφάλαια. Ασυνήθιστο εγχείρημα για τα ελληνικά δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία χρώμα, σχήμα κτλ. διαμορφώνονται αυστηρά με βάση ηλικιακά και μόνο κριτήρια. Δεν είναι όμως αυτό το μόνο ασυνήθιστο στο Πνεύμα του χιονιού.

Η Maja Lunde φτιάχνει μια χριστουγεννιάτικη ιστορία που, παρότι πλημμυρισμένη στο χιόνι και στα χριστουγεννιάτικα στολίδια, κρύβει στον πυρήνα της μια οδυνηρή απώλεια: Ο Κρίστιαν, ο αφηγητής, κατεξοχήν παιδί των Χριστουγέννων, βρίσκεται τις παραμονές των φετινών Χριστουγέννων αποκομμένος από τη γιορταστική ατμόσφαιρα. Στο σπίτι του επικρατεί σιωπή, καθώς οι γονείς του αποφεύγουν να μιλήσουν για την πρόσφατη απώλεια της μεγάλης του αδερφής, ο καλύτερός του φίλος μοιάζει να μην τον καταλαβαίνει στο ελάχιστο κι ο ίδιος φοβάται ότι ίσως τα Χριστούγεννα να μην έρθουν τούτη τη χρονιά για την οικογένειά του. Όλα αυτά ως τη μέρα που γνωρίζει στην πισίνα όπου κολυμπά τη μικρή κοκκινομάλλα Χέντιβιχ. Στο ζεστό, όμορφο σπιτικό της ο Κρίστιαν θα ξαναβρεί κάτι από τη χαμένη χριστουγεννιάτικη μαγεία, στο πρόσωπο του κοριτσιού θα συναντήσει τη συμπαράσταση, την κατανόηση αλλά και την παιδική ανεμελιά που του είχαν λείψει. Ώσπου στο σπίτι της Χέντβιχ εμφανίζεται από το πουθενά ένας μυστηριώδης ηλικιωμένος άντρας. Τι σκοπό έχει; Τι μυστικά κρύβει; Ακολουθώντας τον, ο Κρίστιαν θα μπορέσει να συμπληρώσει το παζλ μιας παλιάς ιστορίας.

Η Lunde με μαεστρία χτίζει ένα εξαιρετικά ισορροπημένο κείμενο που, παρά το βαρύ του θέμα, δεν επιτρέπει στον αναγνώστη να το αφήσει από τα χέρια του ώσπου να φτάσει στην τελευταία σελίδα. Σε αυτό συμβάλλει τόσο η αμεσότητα των διαλόγων όσο και το κλίμα μυστηρίου με το οποίο επενδύει την ιστορία της η συγγραφέας. Και, φυσικά, η αριστοτεχνική ακροβασία ανάμεσα στο άσπρο και στο μαύρο, στο γιορταστικό κλίμα και στο αίσθημα της απώλειας, στον ρεαλισμό και στη μεταφυσική αύρα. 

Φυσικά, τίποτα δε θα ήταν ίδιο για τον αναγνώστη αν έλειπε η πολύχρωμη, ατμοσφαιρική εικονογράφηση της Lisa Aisato, που ζωντανεύει εξαιρετικά τα πρόσωπα και τα σκηνικά και δίνει τον συναισθηματικό τόνο με τα άλλοτε θερμά κι άλλοτε ψυχρά χρώματά της. Ξαναγυρνάω εδώ σε όσα έλεγα στην πρώτη παράγραφο για να προσθέσω ότι το σχήμα του βιβλίου και το είδος της εικονογράφησής του λειτουργούν, όπως αποδεικνύεται, καταλυτικά στην αναγνωστική εμπειρία: Χρώματα κι εικόνες αγκαλιάζουν κυριολεκτικά το κείμενο που θαρρείς ξεπηδά μέσα από αυτές, βυθίζοντας τον αναγνώστη στον κόσμο, εξωτερικό αλλά κι εσωτερικό, που χτίζει η Lunde. 

Η αναγνωστική αυτή εμπειρία είναι από μόνη της λόγος ικανός να διαβαστεί το Πνεύμα του χιονιού. Αλλά όχι κι ο μόνος, αφού το λυτρωτικό του, αν και όχι ζαχαρωμένο, τέλος έχει να πει πολλά στον μικρό αλλά και στον μεγάλο αναγνώστη για τον τρόπο που διαχειριζόμαστε το παρελθόν, τη μνήμη, την απώλεια, όπως και για το χρέος μας απέναντι σε κείνους που έφυγαν αλλά και, κυρίως, σε κείνους που έμειναν πίσω.