Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Η νόνα Χελώνα και η αρχαία κρυψώνα

Εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2015

Η νόνα Χελώνα ξαναχτυπά! Και μάλιστα χαρίζοντάς μας μια νέα ιστορία, πολύ διαφορετική από τις δυο προηγούμενες. Έτσι, αν στο πρώτο βιβλίο της σειράς η παλιά κόντρα λαγού και χελώνας επανέρχεται μέσα από μια αστεία, ανατρεπτική πασχαλινή ιστορία, αν στο δεύτερο το θαύμα της γέννησης του Χριστού γίνεται αφορμή ώστε οι μακρινοί πρόγονοι των δυο ζώων να ενώσουν τις δυνάμεις τους, εδώ, στο τρίτο, και πιο εκτεταμένο, η γρια-χελώνα και τα εγγονάκια της προσκαλούν τους μικρούς τους αναγνώστες να γνωρίσουν την ελληνική αρχαιότητα μέσα από την περιπέτεια μιας ανασκαφής.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά: Η νόνα Χελώνα βρίσκεται και πάλι επιφορτισμένη με τη φροντίδα των εγγονών της, που ανακαλύπτουν, χάρη σε ένα στολιδι στη φωλιά του ασβού, ότι ο τυφλοπόντικας έχει βρει ένα σωρό αρχαία νομίσματα. Έπειτα από κάμποσο προβληματισμό γύρω από το πώς να τα αξιοποιήσουν, και χάρη στη σοφή συμβουλή της κουκουβάγιας και στη συνδρομή αρκετών άλλων ζώων, η γιαγιά Χελώνα και τα εγγονάκια κατορθώνουν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων μιας παρακείμενης ανασκαφής και να τους βοηθήσουν να κάνουν μια σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη.

(Επι)στροφή στην αρχαιότητα λοιπόν, μέσα από ένα κείμενο η εκτεταμένη αφηγηματική μορφή του οποίου, αρκετά διαφορετική από τη σύντομη φόρμα των δυο προηγούμενων ιστοριών της σειράς, επιτρέπει στη συγγραφέα να μας εφοδιάσει με επιπλέον πληροφορίες –όπως τα μικρά ονόματα των μικρών εγγονιών της γιαγιάς Χελώνας, όλα εμπνευσμένα από τα αρχαία ελληνικά και δηλωτικά στοιχείων του χαρακτήρα τους–, να δώσει πιο ολοκληρωμένους χαρακτήρες, ανατρέποντας σε ορισμένες περιπτώσεις στερεότυπα και προκαταλήψεις, και ταυτόχρονα να παράσχει πραγματολογικού χαρακτήρα γνώσεις και να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά πάνω στο ζήτημα της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από μια απρόβλεπτη, περιπετειώδη αφήγηση. Θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο διαγράφεται ο χαρακτήρας της νόνας Χελώνας, στην οποία η μακροχρόνια πείρα ζωής έχει χαρίσει μεν σοφία, αλλά και αυτογνωσία και νηφαλιότητα ώστε να μην επαίρεται ότι γνωρίζει τα πάντα και να ζητά χωρίς ντροπές ή αναστολές τη βοήθεια των άλλων.

Θα ήθελα επίσης να σταθώ στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται η συγγραφέας την ανάγκη για αρμονική συνεργασία ανθρώπων και ζώων με στόχο την υπέρβαση ενός δυσεπίλυτου προβλήματος, όπως αποτυπώνεται σε ένα κείμενο στο οποίο συμπλέκονται παραμύθι και εκτεταμένη αφήγηση: Το εύρημα που επινοεί ακούει, όχι τυχαία, στο όνομα Πηνελόπη, η οποία δεν είναι άλλη από μια νεαρή παραμυθού, που αφουγκράζεται τη φωνή των ζώων και λειτουργεί ως καταλύτης στη λύση της πλοκής, αποφασίζοντας μάλιστα να γράψει και την ιστορία της νόνας Χελώνας. Από αυτή την άποψη, η συνάντηση της νόνας Χελώνας με τη συγγραφέα της, πέρα από την καθαρά αφηγηματική λειτουργία της, συνιστά μια ενδιαφέρουσα νύξη στον τρόπο με τον οποίο πραγματικότητα και φαντασία πλέκονται αρμονικά στο πολύχρωμο υφαντό του παραμυθά.

Όσο για την εικονογράφηση, αν και ασπρόμαυρη, μας εντυπωσιάζει, κυρίως χάρη στην πληθώρα από αρχαία νομίσματα που μας χαρίζει ο Γιώργος Σγουρός, όλα βασισμένα σε απεικονίσεις αρχαίων νομισμάτων από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Όχι λίγες φορές, στάθηκα να τα χαζέψω ξεφυλλίζοντας το βιβλίο, το οποίο ντύνουν ιδανικά, προσφέροντας στον αναγνώστη ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα.