Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Η νόνα Χελώνα και η αρχαία κρυψώνα

Εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2015

Η νόνα Χελώνα ξαναχτυπά! Και μάλιστα χαρίζοντάς μας μια νέα ιστορία, πολύ διαφορετική από τις δυο προηγούμενες. Έτσι, αν στο πρώτο βιβλίο της σειράς η παλιά κόντρα λαγού και χελώνας επανέρχεται μέσα από μια αστεία, ανατρεπτική πασχαλινή ιστορία, αν στο δεύτερο το θαύμα της γέννησης του Χριστού γίνεται αφορμή ώστε οι μακρινοί πρόγονοι των δυο ζώων να ενώσουν τις δυνάμεις τους, εδώ, στο τρίτο, και πιο εκτεταμένο, η γρια-χελώνα και τα εγγονάκια της προσκαλούν τους μικρούς τους αναγνώστες να γνωρίσουν την ελληνική αρχαιότητα μέσα από την περιπέτεια μιας ανασκαφής.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά: Η νόνα Χελώνα βρίσκεται και πάλι επιφορτισμένη με τη φροντίδα των εγγονών της, που ανακαλύπτουν, χάρη σε ένα στολιδι στη φωλιά του ασβού, ότι ο τυφλοπόντικας έχει βρει ένα σωρό αρχαία νομίσματα. Έπειτα από κάμποσο προβληματισμό γύρω από το πώς να τα αξιοποιήσουν, και χάρη στη σοφή συμβουλή της κουκουβάγιας και στη συνδρομή αρκετών άλλων ζώων, η γιαγιά Χελώνα και τα εγγονάκια κατορθώνουν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων μιας παρακείμενης ανασκαφής και να τους βοηθήσουν να κάνουν μια σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη.

(Επι)στροφή στην αρχαιότητα λοιπόν, μέσα από ένα κείμενο η εκτεταμένη αφηγηματική μορφή του οποίου, αρκετά διαφορετική από τη σύντομη φόρμα των δυο προηγούμενων ιστοριών της σειράς, επιτρέπει στη συγγραφέα να μας εφοδιάσει με επιπλέον πληροφορίες –όπως τα μικρά ονόματα των μικρών εγγονιών της γιαγιάς Χελώνας, όλα εμπνευσμένα από τα αρχαία ελληνικά και δηλωτικά στοιχείων του χαρακτήρα τους–, να δώσει πιο ολοκληρωμένους χαρακτήρες, ανατρέποντας σε ορισμένες περιπτώσεις στερεότυπα και προκαταλήψεις, και ταυτόχρονα να παράσχει πραγματολογικού χαρακτήρα γνώσεις και να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά πάνω στο ζήτημα της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από μια απρόβλεπτη, περιπετειώδη αφήγηση. Θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο διαγράφεται ο χαρακτήρας της νόνας Χελώνας, στην οποία η μακροχρόνια πείρα ζωής έχει χαρίσει μεν σοφία, αλλά και αυτογνωσία και νηφαλιότητα ώστε να μην επαίρεται ότι γνωρίζει τα πάντα και να ζητά χωρίς ντροπές ή αναστολές τη βοήθεια των άλλων.

Θα ήθελα επίσης να σταθώ στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται η συγγραφέας την ανάγκη για αρμονική συνεργασία ανθρώπων και ζώων με στόχο την υπέρβαση ενός δυσεπίλυτου προβλήματος, όπως αποτυπώνεται σε ένα κείμενο στο οποίο συμπλέκονται παραμύθι και εκτεταμένη αφήγηση: Το εύρημα που επινοεί ακούει, όχι τυχαία, στο όνομα Πηνελόπη, η οποία δεν είναι άλλη από μια νεαρή παραμυθού, που αφουγκράζεται τη φωνή των ζώων και λειτουργεί ως καταλύτης στη λύση της πλοκής, αποφασίζοντας μάλιστα να γράψει και την ιστορία της νόνας Χελώνας. Από αυτή την άποψη, η συνάντηση της νόνας Χελώνας με τη συγγραφέα της, πέρα από την καθαρά αφηγηματική λειτουργία της, συνιστά μια ενδιαφέρουσα νύξη στον τρόπο με τον οποίο πραγματικότητα και φαντασία πλέκονται αρμονικά στο πολύχρωμο υφαντό του παραμυθά.

Όσο για την εικονογράφηση, αν και ασπρόμαυρη, μας εντυπωσιάζει, κυρίως χάρη στην πληθώρα από αρχαία νομίσματα που μας χαρίζει ο Γιώργος Σγουρός, όλα βασισμένα σε απεικονίσεις αρχαίων νομισμάτων από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Όχι λίγες φορές, στάθηκα να τα χαζέψω ξεφυλλίζοντας το βιβλίο, το οποίο ντύνουν ιδανικά, προσφέροντας στον αναγνώστη ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα.   

Χρήστος Δημόπουλος, Η μάσκα του βασιλιά

Εικονογράφηση: Σάντρα Ελευθερίου, Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2016

 

Οι οπαδοί της τηλεοπτικής εκπομπής Ουράνιο Τόξο θυμάστε, φαντάζομαι, τον Ήπιο Θερμοκήπιο. Ο συμπαθής καθηγητής και οι δυο φίλοι του, Λόγιος Λεξιλόγιος και Ίδιος Εγχειρίδιος, συνταξιούχοι πια, έχουν ιδρύσει τη Λέσχη Συνταξιούχων Εξερευνητών. Ωστόσο ο νεότερος από τους τρεις Ήπιος Θερμοκήπιος παραμένει και μάχιμος και μαχητικός και μας υπόσχεται κάμποσες χορταστικές περιπέτειες, η πρώτη από τις οποίες κυκλοφορεί ήδη με τον τίτλο Η μάσκα του βασιλιά. 

Η πλοκή, με δυο λόγια, έχει ως εξής: Ο καθηγητής Ήπιος Θερμοκήπιος καλείται να λύσει έναν γρίφο που θα τον οδηγήσει, παρέα με τα δυο του εγγόνια, τον μεθοδικό Ορέστη και την αθλητική Αθηνά, αρχικά στις Μυκήνες και κατόπιν στο μακρινό Περού, και συγκεκριμένα στο μυστηριακό Μάτσου Πίτσου, όπου θα πρέπει, εκτός από τις πρακτικές δυσκολίες, να αντιμετωπίσει και τον παμπόνηρο Σκοτσέζο Ντάνκαν ΜακΝτούγκαλ… Μια καλοστημένη περιπέτεια που, εκτός από την απαραίτητη δράση και την ικανή δόση μυστηρίου, περιέχει και κάμποσες πληροφορίες ιστορικού, γεωγραφικού, γλωσσικού και λαογραφικού περιεχομένου, που θα αφομοιωθούν ευχάριστα από τα παιδιά. Έξυπνο το εύρημα της σύνδεσης δυο τόσο μακρινών μεταξύ τους πολιτισμών, καθώς και η σύμπραξη και συνεργασία παιδιών και παππού – αφού η παρουσία των πρώτων επιτρέπει την ταύτιση του παιδιού αναγνώστη μαζί τους, ενώ η ύπαρξη του δεύτερου καθιστά την ιστορία περισσότερο πειστική.

Εξαιρετική η εικονογράφηση της Σάντρας Ελευθερίου, που πλάθει εκπληκτικούς και ιδιαίτερα εκφραστικούς χαρακτήρες – αξέχαστοι θα μου μείνουν ο καθηγητής Θερμοκήπιος, που εμένα μου θύμισε κάτι από Σον Κόννερυ σε ρόλο μπαμπά Ιντιάνα Τζόουνς, καθώς και ο παμπόνηρος κι ολοστρόγγυλος Ντάνκαν ΜακΝτούγκαλ. Εύστοχη και η επιλογή της να ενσωματώσει στις εικόνες της φωτογραφικά στοιχεία από τα μνημεία που επισκέπτονται οι ήρωες, «ξεναγώντας» νοερά τους μικρούς αναγνώστες σε αυτά.

Μια περιπέτεια για παιδιά που ξεφεύγει από τα ασφυκτικά ελληνοκεντρικά πλαίσια, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την αξία της πολιτιστικής ταυτότητας και κληρονομιάς κάθε λαού και την ανάγκη της διατήρησης και του σεβασμού της.