Καλώς τονε κι ας άργησε: Ο Oliver Jeffers επιτέλους και στα ελληνικά!

Ανακάλυψα το συγγραφέα και εικονογράφο Oliver Jeffers σ' ένα βιβλιοπωλείο του Λονδίνου πριν από δυόμισι περίπου χρόνια. Το The Great Paper Caper για την ακρίβεια. Ένα βιβλίο για παιδιά προσχολικής ηλικίας -από 4 ετών- οικολογικής ευαισθησίας αλλά και κατανόησης, συγχώρεσης κι έμπρακτης συγγνώμης, με ολίγη από παρωδία ιστορίας μυστηρίου.
 

Ήρωες μια ομάδα από ζώα, τόπος του εγκλήματος το δάσος στο οποίο ζουν. Το έγκλημα: κλαδιά δέντρων που εξαφανίζονται μυστηριωδώς. Οι αλληλοκατηγορίες και η αμοιβαία καχυποψία δε λείπουν, ωστόσο γρήγορα οι κάτοικοι του δάσους αποφασίζουν να δράσουν συντονισμένα και η έρευνα δεν αργεί να τους οδηγήσει στον ένοχο και μαζί στο φοβερό και τρομερό κίνητρό του...

Αφήγηση λιτή, απέριττη, με πινελιές υποδόριου χιούμορ. Περιορισμένη στα απολύτως απαραίτητα, κάποιες φορές ακόμα και σε λιγότερα από αυτά. Όσα δε λένε οι λέξεις πάντως τα λένε οι εικόνες: Οι αφαιρετικές φιγούρες με τα λεπτά σαν ξυλαράκια πόδια που κινούνται στα πολύχρωμα φόντα του Jeffers, με απλές γραμμές, αλλά και με έντονο το μη ρεαλιστικό στοιχείο, αφηγούνται μια άλλη ιστορία, πιο αναλυτική και κατατοπιστική από εκείνη που μας λέει το κείμενο. Αναβαθμίζονται με αυτό τον τρόπο από αναγκαίο συμπλήρωμα της αφήγησης στον πραγματικό χώρο καταιγιστικής, ενίοτε και αναπάντεχης, δράσης, κερδίζοντας επάξια το έπαθλο της παντογνωσίας από τη λεκτική εκδοχή της ιστορίας. Έτσι, την ώρα που η –αγρίως υπονομευμένη– αφήγηση παραμένει εγκλωβισμένη σε αβαθείς, επίπεδες καταγραφές γεγονότων και γραφειοκρατικών διαδικασιών, άλλοτε σε πρώτο πλάνο κι άλλοτε κάπου στο βάθος της σελίδας, πίσω απ’ την πλάτη των άμεσα ενδιαφερομένων, εμφανίζεται ο πραγματικός ένοχος έχοντας στα χέρια το σώμα του εγκλήματος ή υπονοείται το κίνητρό του… Με τον τρόπο αυτό, το παιδί αφήνεται να χαθεί μέσα στην άλλοτε κραυγαλέα κι άλλοτε υπαινικτική αφηγηματικότητα της εικόνας και να αναζητήσει περισσότερες από μία παράλληλες γραμμές της δράσης σε κάθε σελίδα. Ταυτόχρονα, δικαιούται να περηφανεύεται ότι κατόρθωσε να ξεπεράσει σε ντετεκτιβίστικο ταλέντο τους κάπως τυπολάτρες κατοίκους του δάσους, ανακαλύπτοντας πριν από κείνους πράγματα που οι ίδιοι θα υποψιαστούν πολλές σελίδες παρακάτω. (Για να πάρετε μια ιδέα από την εικονογράφηση, δείτε εδώ.)

Γύρισα από εκείνο το ταξίδι με αυτό –και όχι μόνο…– το υπέροχο βιβλίο στις αποσκευές μου και με μια τεράστια απορία που επέμενε να επανέρχεται διαρκώς στο μυαλό μου: Γιατί δε βρέθηκε κανείς εκδότης στην Ελλάδα να καπαρώσει –και μάλιστα τρέχοντας του σκοτωμού– αυτό το φοβερό τύπο;

Η κυκλοφορία του βιβλίου Ουπς του Jeffers, από τις εκδόσεις Ίκαρος, σε μετάφραση Φίλιππου Μανδηλαρά, το σωτήριο έτος 2012 ήρθε να παρηγορήσει τον καημό μου. Για να το γιορτάσουμε, επιφυλάξαμε στο βιβλίο την ίδια μεταχείριση που επιφυλάσσεις σ’ ένα εξαιρετικό κρασί – το κρατάς για μια ξεχωριστή στιγμή. Και το διαβάσαμε ένα απογευματάκι σ’ ένα μπαλκονάκι που βλέπει κι ακούει το Μυρτώο, με την ανάσα του βουνού να μας συντροφεύει. Και καπάκι το ξαναδιαβάσαμε άλλες δυο φορές. Κι άλλες τόσες ύστερα από λίγο.

Δεν μπορώ να φανταστώ πιτσιρίκι στον κόσμο που δε θα ταυτιστεί με την ιστορία του ήρωα του βιβλίου, του Φλόιντ, ο οποίος βλέπει το χαρταετό του να σκαλώνει σ’ ένα δέντρο κι αρχίζει τις απόπειρες να τον κατεβάσει πετώντας διάφορα αντικείμενα, τα οποία όμως όχι μόνο δε βοηθούν να πέσει ο αετός αλλά σκαλώνουν κι αυτά στο δέντρο! Όμως ο Φλόιντ πρέπει οπωσδήποτε να κατεβάσει από εκεί πάνω το χαρταετό κι επιστρατεύει κάθε δυνατό κι αδύνατο μέσο για να πετύχει το στόχο του. Το πράγμα σταδιακά αρχίζει να ξεφεύγει, τα έμψυχα και άψυχα που εκτοξεύει ο ήρωάς μας στο δέντρο αποκτούν ιλιγγιώδεις διαστάσεις, σε μια αφήγηση που αντιμετωπίζει το παρανοϊκό της υπόθεσης ως το πιο φυσιολογικό πράγμα του κόσμου κι ακολουθεί ένα ρυθμό που θυμίζει παιδικό τραγουδάκι του στιλ «Κυνηγώ το σκύλο που κυνηγά τη γάτα…».

Στο ίδιο πνεύμα με την αφήγηση κι η εικονογράφηση: Σε αντίθεση με το χαρταετό, το αντικείμενο του πόθου του Φλόιντ, που παραμένει σταθερά κόκκινος, το δέντρο-πρωταγωνιστής, μαζί με το φόντο του, αλλάζει διαρκώς χρώματα από σελίδα σε σελίδα – μετατρέπεται σ’ ένα «δέντρο των θαυμάτων», αποτρέποντας έτσι την πλήξη που μπορεί να προξενήσει ένα επαναλαμβανόμενο σκηνικό και υπενθυμίζοντάς μας ότι ο κόσμος ενός μικρού παιδιού είναι ένα τοπίο έντονων χρωμάτων κι αυθαίρετων αφαιρέσεων, όπου τα πάντα είναι δυνατά κι όλα –από τα πιο σημαντικά ως τα πιο ασήμαντα– μπορεί να επιστρατευτούν χάριν της εκπλήρωσης μίας και μοναδικής επιθυμίας. (Υπέροχες εικόνες από το βιβλίο εδώ.) 

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στο πρόβλημα που ταλανίζει τον Φλόιντ: Όταν ο μικρός απελπίζεται για τα καλά, αρπάζει ένα πριόνι. Είναι όμως ο Φλόιντ, το πιτσιρίκι που έχει γυρίσει τον κόσμο τα πάνω κάτω –ή, μάλλον, για να ακριβολογούμε, τα κάτω πάνω– για να πάρει πίσω το παιχνίδι του, τόσο σκληρόκαρδα πραγματιστής ώστε να ρίξει κάτω το δέντρο κόβοντάς το με το φονικό εργαλείο; Μάλλον όχι. Κι όταν τελικά η τύχη τού κάνει το χατίρι κι ο αετός προσγειώνεται στο έδαφος, ο μικρούλης μας, όπως κάθε φυσιολογικό πιτσιρίκι, θα ξεχάσει διαμιάς ότι δημιούργησε γύρω του το απόλυτο μπάχαλο κι ευτυχισμένος θα συνεχίσει την ανέμελη παιδική ζωή του…

Φροντισμένη έκδοση, με σκληρό εξώφυλλο, σε μια εποχή που πολλά πράγματα –και στο χώρο του βιβλίου– αναπόφευκτα ορίζονται από το κόστος. Μακάρι η προσπάθεια των εκδόσεων Ίκαρος και στο παιδικό βιβλίο να συνεχιστεί στο ίδιο υψηλό επιπεδο και, φυσικά, να έχουμε τη χαρά να διαβάσουμε και στα ελληνικά σε τόσο φροντισμένες εκδόσεις τα άπαντα του Oliver Jeffers!