Οι περιπετειώδεις αρκούδες του Benjamin Chaud

• Ένα νανούρισμα για αρκούδες, μτφρ. Έφη Κορομηλά, Εκδόσεις Κόκκινο, Καλαμάτα, 2012

• Ένα καλοκαιράκι για αρκούδες, μτφρ. Γιώργος Κουραβέλος, Εκδόσεις Κόκκινο, Καλαμάτα, 2013

 

 

Το υπέροχο με τα εικονογραφημένα βιβλία είναι ότι μπορούν να σε κατακτήσουν ακαριαία, με την πρώτη ματιά στο εξώφυλλο ή έστω μ’ ένα απλό ξεφύλλισμα. Κάτι τέτοιο μού συνέβη πρώτα με το Ένα νανούρισμα για αρκούδες και κατόπιν με τη συνέχειά του, το Ένα καλοκαιράκι για αρκούδες, του Benjamin Chaud, δυο βιβλία των οποίων η εκπληκτική εικονογράφηση δε σου αφήνει περιθώρια διαφυγής. Είναι όμως μόνο αυτό; Όχι! Το μαγικό ταξίδι πατέρα και γιου αρκούδου στον εξαντλητικά λεπτομερειακό –και σε γενικές γραμμές ρεαλιστικά αποτυπωμένο– κόσμο της εικονογράφησης παίρνει σάρκα και οστά χάρη σε μια άκρως αντιρεαλιστική όσο και λιτά αφηγημένη ιστορία προσωπικής αναζήτησης, που διαρρηγνύει τις συμβάσεις, με τον τρόπο ακριβώς που ταιριάζει σ’ ένα παιδικό βιβλίο.

Έτσι, στο Νανούρισμα, ένα αρκουδάκι εγκαταλείπει τη φωλιά του, όπου είναι έτοιμο να πέσει σε χειμερία νάρκη μαζί με τον μπαμπά του, για να ακολουθήσει μια μέλισσα. Ο μπαμπάς σπεύδει να το αναζητήσει, εγκαταλείποντας το δάσος και μπαίνοντας στην πολύβουη πόλη. Η αναζήτηση του μικρού τον οδηγεί στη μεγάλη όπερα, όπου, ύστερα από ικανοποιητικό βαθμό πανικού και αναστάτωσης, κατορθώνει όχι μονάχα να ανακαλύψει τον μικρό του γιο αλλά και να βρουν παρέα το ιδανικό μέρος για χειμερία νάρκη. Ανατροπή στερεοτύπων –δυο αρκούδες που φτάνουν στη μεγάλη πόλη εγκαταλείποντας/υπερβαίνοντας έναν τρόπο ζωής ταυτισμένο με τη φύση τους– αλλά και δράση, που επιτείνεται από την αναζήτηση του μικρού αρκούδου σε αχανή δάση, πολύβουα αστικά τοπία, μποτιλιαρισμένους δρόμους, πολυσύχναστες όπερες. Αν μέσα σ’ αυτό το χάος ο πανικόβλητος μπαμπάς περνάει απαρατήρητος από τους βιαστικούς περαστικούς, τους επιθετικούς οδηγούς και τους πολυάσχολους εργαζόμενους της όπερας, φανταστείτε τι γίνεται με το μικροσκοπικό αρκουδάκι… Αναπόφευκτα, μικροί και μεγάλοι αναγνώστες σπεύδουμε να συνδράμουμε στην αγωνιώδη αναζήτηση σαρώνοντας κάθε λεπτομέρεια της εικόνας μπας και το πετύχουμε πουθενά – κι είναι κι αυτή άλλη μια αφορμή για να παραταθεί η οπτική απόλαυση αλλά και για να βρεθούμε αντιμέτωποι με τις μικρές δευτερεύουσες, ή έστω εν δυνάμει, ιστορίες που ξεπηδούν από την πανδαισία των εικόνων!

Το δεύτερο βιβλίο της σειράς, το Ένα καλοκαιράκι για αρκούδες, ανταμώνει πατέρα και γιο εκεί ακριβώς που τους άφησε το τέλος του προηγούμενου βιβλίου. Βέβαια, εδώ το καινούριο ταξίδι ξεκινάει ερήμην των επιθυμιών και των δυο τους: Βλέπετε, το τσουχτερό κρύο τούς κάνει να βρουν καταφύγιο σ’ ένα πολυκατάστημα, όπου ένα παιδάκι θα περάσει τον μικρό αρκούδο για λούτρινο και θα τον πάρει μαζί του στις διακοπές του, παρασύροντας εκ νέου τον ταλαίπωρο μπαμπά σε μια αναζήτηση που περιλαμβάνει κάθε λογής μεταφορικό μέσο, κάθε δυνατό προορισμό, κάθε παράλληλο της υφηλίου. Η πληθωρική εικονογράφηση γι’ άλλη μια φορά επιτείνει την περιπέτεια, καθώς ο Chaud επεκτείνει τη δράση του σε πολυσύχναστα τοπία του βυθού, σε τόπους οργιώδους βλάστησης, σε ζωηρές εξωτικές γιορτές και σε μακρινά παραδεισένια ακρογιάλια. Αλλά, επίσης γι’ άλλη μια φορά, η λιτή και κάποτε ελλειπτική λεκτική εξιστόρηση των γεγονότων πετυχαίνει όχι μόνο να θέσει εξαρχής το αντισυμβατικό πλαίσιο, αλλά και να κάνει νύξεις σε ποικίλα ζητήματα, όπως η αποκοπή από τη φύση –όταν, π.χ. ο μπαμπάς αρκούδος αποκαλεί την άγρια ζωή «επικίνδυνη», έχοντας αποκτήσει αστικές συνήθειες–, να διαφοροποιηθεί από αντιλήψεις/στάσεις που διέτρεχαν το Νανούρισμα –βλ. την ενθουσιώδη υποδοχή του μικρού αρκούδου από τους μασκαράδες σε αντιδιαστολή με τη φοβική στάση του κοινού της όπερας–, αλλά και να θέσει το ζήτημα του χάσματος των γενεών, εστιάζοντας στο φινάλε στον εξαντλημένο αλλά και προσκολλημένο στη συνήθεια μπαμπά αρκούδο, ο οποίος αδυνατεί να παρακολουθήσει τους ρυθμούς του ρηξικέλευθου γιου, και πρακτικά αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο ενός τρίτου γύρου περιπλανήσεων…

Τα βιβλία του Chaud σε μια πρώτη ματιά μπορεί να σε κάνουν να φανταστείς ότι η ιστορία είναι μονάχα η αφορμή για τη γοητευτική περιπέτεια της εικόνας, ωστόσο, αν η δεύτερη είναι ο μεγάλος, υπέροχος, ανεξερεύνητος κόσμος στον οποίο οι κεντρικοί ήρωες της ιστορίας μπορεί να συνιστούν μια απειροελάχιστη λεπτομέρεια, η πρώτη είναι μια προσωπική περιπέτεια αναζήτησης, συναισθημάτων και βαθιάς αγάπης, μια διακριτή προσωπική γραμμή μέσα στο χάος, χωρίς την οποία η πρώτη θα έχανε μεγάλο μέρος από το νόημά της.