Σοφία Μαντουβάλου, Η νύχτα που γεννήθηκε η αγάπη

Εικονογράφηση: Θέντα Μιμηλάκη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2015

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χριστουγεννιάτικα βιβλία που έχω διαβάσει τελευταία. Τρυφερό και μαζί ανατρεπτικό. Παραμυθένιο και ταυτόχρονα αληθινό. Ένα βιβλίο που κινητοποιεί τη σκέψη των παιδιών, πηγαίνοντάς τη πέρα από ζαχαρωμένες προφάνειες και βολικά δεδομένα. 

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: Διαβάζεις τον τίτλο, Η νύχτα που γεννήθηκε η αγάπη, και στα σίγουρα σκέφτεσαι πως έχεις να κάνεις με άλλη μια ιστορία για τη γέννηση του Χριστού. Ειπωμένη αυτή τη φορά από κόκορα, που, εντάξει, μάλλον η παρουσία του στα θρησκευτικά δρώμενα σχετίζεται με στενάχωρα γεγονότα, όπως η τριπλή άρνηση του Πέτρου, κι όχι με γιορτινές καταστάσεις, όπως η ιστορία της γέννησης – αλλά πού να πάει ο νους σου πως αυτό είναι μόνο το πρελούδιο στις ανατροπές που θα συναντήσεις στο βιβλίο… Γεννήθηκε λοιπόν η αγάπη, και το γεγονός αυτό το διαλάλησαν όλα τα κοκόρια όλου του κόσμου σε όλες τις γλώσσες που βάζει ο νους. Και μετά και μετά; Αυτό ήταν όλο; Ξεμπερδέψαμε; Καθαρίσαμε; Όλα καλά; Ή μήπως… 

Αν λοιπόν, λέει η Σοφία Μαντουβάλου διά στόματος του σοφού κόκορα ήρωά της, η γέννηση της αγάπης αποτέλεσε μια νέα Γένεση, κάνοντας να φωλιάσει στα πλασμένα από χώμα και νερό σώματα των ανθρώπων η καρδιά –σε μια ευρηματική νύξη στη βιβλική Γένεση–, η αγάπη, ή μάλλον η πολυγλωσσία περί αγάπης, χτίζει έναν νέο πύργο της Βαβέλ – κι εδώ η αναφορά στη βιβλική παράδοση είναι αρκετά εύγλωττη ώστε να μας κάνει να αναλογιστούμε πόσες έριδες, μίση, σχίσματα, πόλεμοι, βασανισμοί, καταστροφές πάτησαν πάνω σε κίβδηλες κι αυθαίρετες ερμηνείες της αγάπης. 

Γιατί η αγάπη, η αληθινή, η ουσιαστική, λέει η συγγραφέας, δεν αρκεί να γεννηθεί. Να βαλσαμωθεί, να μπει σε γυάλα και να περιφέρεται μια φορά τον χρόνο εν είδει μουσειακού αντικειμένου ή λατρευτικού συμβόλου. Είναι καθημερινό βίωμα με άπειρες εκφάνσεις. Η σχέση σεβασμού του καθενός μας με τον εαυτό του και τους άλλους. Η ικανότητά μας να βλέπουμε άφοβα το πρόσωπό μας στον καθρέφτη. Η συγκίνηση που γεννά κάθε νέα ζωή που βλέπει το φως, όπως και κάθε νέα μέρα που ξημερώνει μπροστά στα μάτια μας.

Σ’ ένα βιβλίο του οποίου η αντισυμβατική και παιγνιώδης διάθεση φαίνεται ήδη από την επιλογή του τίτλου κι όπου τα σύμβολα με θαυμαστή άνεση αλλάζουν ρόλο και ξανατοποθετούνται στον χρόνο, μπορούν με εξίσου μεγάλη άνεση να συνυπάρξουν το ποιητικό ύφος και το λεπτό, υπονομευτικό χιούμορ, η αφηγηματική ευχέρεια και η φιλοσοφική διάθεση, η ανατροπή και η ευαισθησία. Οι εκφραστικές εικόνες της Θέντας Μιμηλάκη, απηχώντας σε αρκετά σημεία την ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων, έχουν την παράδοξη ιδιότητα να ντύνουν ένα βιβλίο που θα μπορούσε να διαβαστεί οποιαδήποτε μέρα του χρόνου. Αφού τελικά, όπως διαδηλώνει κι ο σοφός αλέκτωρ Μίζα ντελ Γκάλο, κάθε μέρα είναι Χριστούγεννα.   

Isol, Νοτούρνο - Συνταγές για όνειρα

Μετάφραση από τα ισπανικά: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ, Εκδόσεις Μάρτης, Αθήνα 2015
 

Το βιβλίο για το οποίο γράφω σήμερα δεν ξέρω αν είναι μόνο βιβλίο ή παιχνίδι ή ίσως και κάτι άλλο. Όπως και δεν είμαι σίγουρη αν είναι ένα βιβλίο για παιδιά, για μεγάλους ή και τα δυο. Γιατί το Νοτούρνο – Συνταγές για όνειρα της Isol είναι μοναδικό, ιδιαίτερο, αναπάντεχο, ευρηματικά ανατρεπτικό. Σαν όνειρο κι αυτό. 

Όχι πάντως από κείνα τα βαρετά όνειρα, που σε κάνουν να νιώθεις τη νύχτα σου χαμένη. Από τα άλλα, τα περιπετειώδη, τα πολυεπίπεδα, εκείνα που παίζουν κρυφτό μες στο μυαλό σου ή επιμένουν να σου αποκαλύπτουν ένα θραύσμα μόνο ή μια σκιά, άλλοτε υπόνοια κι άλλοτε καμουφλάζ της αληθινής τους υπόστασης.

Σε αυτό τον συνοπτικό πλην χορταστικό τσελεμεντέ ονείρων θα συναντήσετε μια σειρά από εικόνες που περιγράφουν κάποιο όνειρο, ή έστω την επιφανειακή του εκδοχή. Φωτίζοντας καθεμιά από τις εικόνες αυτές, θα δείτε να αναδύεται μια άλλη, τελείως διαφορετική, συχνά ανατρεπτική σε σχέση με την ορατή, την προφανή. 

Αποκαλύπτοντας κρυφούς φόβους, άγνωστες επιθυμίες, μεταμφιεσμένα συναισθήματα, παραγνωρισμένες αλήθειες, μύχιες ελπίδες, αόρατες ρίζες, απρόσμενες –κι όχι κατ’ ανάγκη δυσάρεστες– ανατροπές. 

Ο μυστικός αυτός κόσμος, φιλοτεχνημένος με το γνωστό ύφος της Isol, συμφιλιώνει τον μικρό αναγνώστη με τον –συχνά τρομακτικό κι ακατανόητο– κόσμο των ονείρων, ιντριγκάροντάς τον να επιχειρήσει μια τολμηρή βουτιά επεμβαίνοντας δημιουργικά σ' αυτόν, ενώ με παιγνιώδη διάθεση καλεί τον ενήλικα να αυτοσαρκαστεί για όλες τις σκοτεινές κι αφανείς πλευρές της ύπαρξής του που παραμένουν καταχωνιασμένες στο υπέδαφος των ονείρων του. 

Έχοντας παίξει δεκάδες φορές με το βιβλίο αυτό παρέα με τα παιδιά μου, έχοντας ξανά και ξανά δει την προφάνεια να σβήνει για να δώσει τη θέση της στο φαινομενικά αόρατο και ανυπόστατο, χαμογελώντας με την αδιάλειπτα ειρωνική και παιγνιώδη διάθεση της δημιουργού, δεν μπόρεσα να μη δω αυτή τη σχέση ανατροπής να προεκτείνεται πέρα από το όνειρο, σ’ ένα σωρό ιστορίες, πλασματικές αλλά κι αληθινές. Στην τέχνη αλλά και στην ίδια τη ζωή.