Ταξίδια της ψυχής και της φαντασίας

Πάει πολύς καιρός από την τελευταία φορά που έγραψα σε αυτό το μπλογκ. Φόρτος εργασίας, υποχρεώσεις με τα δικά μου βιβλία αλλά και η ανάγκη να πάρω για λίγο μια ανάσα, ίσως και αποστάσεις, από το τσουνάμι βιβλίων που καταφτάνουν κάθε βδομάδα στο σπίτι. Ωστόσο, όση κούραση κι αν νιώθω, όσο κι αν οι υποχρεώσεις είναι επιτακτικές, πάντα θα υπάρχουν βιβλία που θα με αναγκάζουν να τα παρατάω όλα και να γράφω γι’ αυτά. Πάντοτε βεβαίως εκκινώντας από το δικό μου, υποκειμενικό κριτήριο, τις δικές μου αναφορές κι εμμονές. Μια από τις οποίες είναι το κόλλημά μου με τα βιβλία που, πολυσέλιδα ή μη, επιμένουν να αφηγούνται ιστορίες, να χτίζουν περιπέτειες, να σε χορταίνουν δράση κι ανατροπές. Στοιχεία που βρήκα σε τρία μεταφρασμένα στα ελληνικά εικονογραφημένα βιβλία – για την ακρίβεια, μεταφρασμένα τα δύο από αυτά, αφού το τρίτο είναι silent book, ένα βιβλίο δηλαδή χωρίς κείμενο αλλά μόνο με εικόνες. Μιλάω για τα βιβλία Ο Αρκούδος, το Πιάνο, ο Σκύλος και το Βιολί του David Litchfiled (μτφρ. Μαριάννα Ψύχαλου, Μικρή Σελήνη, Αθήνα 2019), Η φάλαινα και το σαλιγκάρι των Julia Donaldson και Axel Scheffler (απόδ. Φ. Μανδηλαράς, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2018) και, φυσικά, Αναζήτηση του Aaron Becker (Φουρφούρι, Αθήνα 2019).

Ο David Litchflield, που τον αγαπήσαμε διαβάζοντας τον τρυφερό Αρκούδο και το πιάνο, επανήλθε με ένα σίκουελ αντάξιο του πρώτου βιβλίου του. Εδώ ο αρκούδος δεν είναι το κεντρικό πρόσωπο, αλλά ένας φτασμένος μουσικός που θα προσλάβει στην μπάντα του έναν εξαιρετικά ταλαντούχο σκύλο βιολιστή, τον Ούγκο. Ο οποίος δεν ήταν πάντα βιολιστής, αλλά ο πιστός σκύλος του γερο-Έκτορα, ενός ματαιωμένου μουσικού που δεν περνά πια η μπογιά του και που αποφασίζει να αποσυρθεί από τη δράση. Καθώς το ταλέντο του Ούγκο ξεδιπλώνεται, ο Έκτορας τον συμβουλεύει αποκαλύπτοντάς του όλα τα μυστικά του επαγγέλματος, χωρίς ωστόσο να μπορεί να ελέγξει το τσίμπημα της ζήλιας που αισθάνεται μπροστά στο ανερχόμενο άστρο του Ούγκο. Κι είναι αυτό το αίσθημα που θα τους χωρίσει όταν ο Ούγκο θα κληθεί να συμμετάσχει στην μπάντα του αρκούδου πιανίστα. Θα σταθεί όμως και ικανό να κρατήσει για πάντα μακριά τους δυο φίλους;

Και πάλι σε αυτό το βιβλίο τον Litchfield τον απασχολεί έντονα η σχέση ανάμεσα στη φιλία και στην καλλιτεχνική καταξίωση κι η ψυχική διαδρομή που απαιτείται να γίνει για να υπερκεραστούν αισθήματα ανταγωνισμού και ζήλιας. Πόσο ανθεκτικοί μπορεί να αποδειχτούν οι φιλικοί δεσμοί όταν ο ένας από τους δυο φίλους γίνεται διάσημος; Πολλώ δε μάλλον όταν η άνοδος του ενός, του μαθητευόμενου, συμπίπτει χρονικά με την πτώση του άλλου, του μέντορα; Και πόσο μακρύς είναι ο δρόμος για να αποκατασταθούν οι ισορροπίες όταν η σχέση κλονιστεί; Λεπτό το ζήτημα, ξεκάθαρα βγαλμένο από τη ζωή, ίσως αρκετά ζόρικο για να γίνει κατανοητό σ' όλη του την έκταση από παιδιά μικρής ηλικίας, ωστόσο μ’ ένα απρόσμενο, έντεχνα δοσμένο χαρούμενο τέλος, που γλυκαίνει και γεμίζει αισιοδοξία τον αναγνώστη. Και βεβαίως επενδυμένο με την υπέροχη εικονογράφηση του Litchfiled, γεμάτη χρώμα, λάμψη, εντυπωσιακή ανάδειξη των λεπτομερειών κι έντονη ατμοσφαιρικότητα, όπως αποτυπώνεται μοναδικά στις πολύβουες σκηνές, στην τρυφερή εκφραστικότητα και στην απροσποίητη ανθρωπιά των προσώπων. Βαθιά ανθρώπινο και μαζί γοητευτικό σαν όμορφη νυχτερινή μουσική που δε θες ποτέ να τελειώσει.

Ανθρωπιά και τρυφερότητα χαρακτηρίζει και τους κόσμους που φτιάχνουν παρέα η Julia Donaldson κι ο Axel Scheffler. Εκείνη με τις έμμετρες, χαριτωμένες ιστορίες της κι αυτός με τις τόσο εκφραστικές στις λεπτομέρειές τους ζωγραφιές του. Σ’ αυτήν εδώ την ιστορία, ένα σαλιγκάρι που ζει σ’ έναν μαύρο βράχο ποθεί να γνωρίσει τον κόσμο, παρότι κανείς από τους όμοιούς του δε φαίνεται να συμμερίζεται τα όνειρά του. Σύμμαχό του θα βρει μια πολυταξιδεμένη φάλαινα που δέχεται να το κουβαλήσει στην ουρά της σε μέρη μακρινά. Το αταίριαστο δίδυμο θα ζήσει πολλές περιπέτειες, θα γνωρίσει παράξενα μέρη, θα βρεθεί αντιμέτωπο με κινδύνους, ώσπου η φάλαινα θα εξοκείλει σε μιαν ακτή και δε θα μπορεί πια να ξαναπέσει στη θάλασσα. Άραγε θα μπορέσει να τη βοηθήσει το μικρό, αργοκίνητο σαλιγκάρι;

Δεν είναι μόνο η αταίριαστη αυτή φιλία που ξεκινά με αφορμή την κοινή επιθυμία των δυο ζώων κι απρόσκοπτα χτίζεται στην πορεία του ταξιδιού που κάνει τόσο ελκυστικό αυτό το βιβλίο, αλλά κι ο ανέμελα αισιόδοξος τρόπος που οι δυο δημιουργοί αφηγούνται τις περιπέτειες σαλιγκαριού και φάλαινας, η μια με τους στίχους της, ο άλλος με τις εικόνες του, περνώντας με τόλμη από τη μια γωνιά του πλανήτη στην άλλη, από τη νωχελική ομορφιά των τροπικών στον κίνδυνο των τρικυμισμένων θαλασσών, από το σκοτάδι της νύχτας στο φως της μέρας, από τα βάθη των ωκεανών στα παγωμένα πέρατα του κόσμου. Κι όλα αυτά αβίαστα και χαριτωμένα, με τους δυο τους να βουτάνε με κέφι κι ακόρεστη δίψα στην ομορφιά των χρωμάτων, των εικόνων και των λέξεων. Μια χορταστική ιστορία που πλημμυρίζει αισιοδοξία, αλληλεγγύη, τόλμη και τρυφερή ανθρωπιά. Τι παραπάνω να ζητήσει κανείς από ένα παιδικό βιβλίο;

Η Αναζήτηση είναι το δεύτερο μέρος της εκπληκτικής τριλογίας του Aaron Becker που ξεκίνησε με το Ταξίδι. Και εδώ, όπως και στο πρώτο βιβλίο, η εικόνα κυριαρχεί και ο αναγνώστης καλείται να προσθέσει τα λόγια ακολουθώντας τη δράση στην οποία τον παρασύρει η περιπετειώδης, εντυπωσιακή εικονογράφηση. Ήρωες αυτή τη φορά δύο, το κορίτσι και το αγόρι που αφήσαμε στο τέλος του πρώτου βιβλίου της τριλογίας, οι οποίοι, ξαφνικά, κι ενώ προσπαθούν να προφυλαχτούν από μια νεροποντή κάτω από μια γέφυρα, θα βρεθούν πρόσωπο με πρόσωπο μ’ έναν παραμυθένιο βασιλιά που γυρεύει τη βοήθειά τους. Με όπλα τους το κόκκινο και το μοβ μολύβι τους και τον χάρτη που τους προμηθεύει ο βασιλιάς, τα δυο παιδιά θα ριχτούν σε μια μαγική περιπέτεια που περιλαμβάνει μυθικές καστροπολιτείες, ιπτάμενες πολεμικές μηχανές, θαλάσσια τέρατα και πολιτείες του βυθού, πόλεις των Μάγια, καταδιώξεις σε γέφυρες που θυμίζουν Ιντιάνα Τζόουνς, βουδιστικά μνημεία, ως την τελική νίκη και τη σωτηρία του βασιλιά.

Σ’ αυτό εδώ το βιβλίο του Becker η δράση είναι ακόμα πιο καταιγιστική απ’ ό,τι στο πρώτο, το κόκκινο και το μοβ μολύβι γι’ άλλη μια φορά λειτουργούν ως όπλα που επιτρέπουν στα παιδιά να φτιάξουν τα ίδια ζωγραφίζοντάς τα τα μέσα απόδρασης από τους κινδύνους με τους οποίους βρίσκονται αντιμέτωπα, ενώ δίπλα στα δυο αυτά χρώματα έρχεται να προστεθεί εξαρχής το κίτρινο του βασιλιά και του μολυβιού του. Καθώς η ιστορία προχωρά κι οδεύει προς το τέλος, τα χρώματα πληθαίνουν, μ' ένα λαμπρό ουράνιο τόξο να τυλίγει στις τελευταίες της σελίδες τον μουντό κόσμο της, σηματοδοτώντας τη μεγαλειώδη νίκη των παιδιών και τη σωτηρία του βασιλιά. Κινηματογραφική, περιπετειώδης, συναρπαστική, η Αναζήτηση όχι μόνο συμπληρώνει επάξια το Ταξίδι αλλά ανοίγει και την όρεξη του αναγνώστη για το τρίτο μέρος της εκπληκτικής αυτής τριλογίας.