Κάτι παιδιά σαν και τα δικά μας. Η σειρά «Τα δικαιώματα του παιδιού» (Αλίξ Καμπρέρα/Ρόζα Μ. Κούρτο)

Μετάφραση: Α. Μοσχονά, Α. Γιαννοπούλου, Εκδόσεις Μεταίχμιο (από 5 ετών)

Δέκα βιβλία που εκκινούν θεματικά από τις αρχές της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Παιδιού, τις οποίες φιλοδοξούν να παρουσιάσουν μέσα από ισάριθμους απλούς μύθους στα μικρά παιδιά. Καθένα από τα βιβλιαράκια της σειράς παρουσιάζει μια ιστορία στην οποία πρωταγωνιστούν παιδιά που με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο βρίσκονται αντιμέτωπα με κάποιου είδους πρόβλημα ή πρόκληση.

Έτσι, στο Μονοπάτι του Σοφού τρία παιδιά διεκδικούν την εύνοια ενός γέροντα σοφού, ώσπου τα ανυπέρβλητα εμπόδια που συναντούν στο δρόμο τους τα αναγκάζουν να συνεργαστούν μεταξύ τους για να τα ξεπεράσουν. Στο Παιδί που δεν είχε δει τον ήλιο ένα βασιλόπουλο βρίσκεται αποκομμένο από τον κόσμο επειδή οι γονείς του κρίνουν ότι αυτό είναι καλό για την υγεία του. Στο Ο Αμίν έχασε τον δρόμο του ο μικρός Αμίν χάνεται μέσα στη ζούγκλα και προσπαθεί μάταια να επιβιώσει ανάμεσα στα άγρια ζώα. Στο Μαγικό κουτί της Αριάδνης η μικρή Αριάδνη ανακαλύπτει χάρη στα λαγουδάκια της πόσο σημαντικό είναι για ένα παιδί να δέχεται τη φροντίδα των μεγάλων. Στο Νέο κόσμο του Ρίκι, ο ήρωας της ιστορίας, που έχει χάσει την όρασή του, κατορθώνει χάρη στη δική του προσπάθεια αλλά και με την αγάπη που εισπράττει από το περιβάλλον του να προσαρμόσει τη ζωή του στα νέα δεδομένα που έχει φέρει στην καθημερινότητά του η κατάσταση της υγείας του. Στο Πού πήγαν όλοι οι γονείς; τρία παιδιά που έχουν μικροπαράπονα από τους γονείς τους ζητούν από μια μάγισσα να τα απαλλάξει από αυτούς, ωστόσο τα αποτελέσματα δεν είναι τα αναμενόμενα. Από την άλλη, στο Χρώμα των γνώσεων τα παιδιά μιας οικογένειας που ζει σ’ έναν κόσμο δίχως χρώματα ανακαλύπτουν στα βιβλία το αντίδοτο στην άχρωμη ζωή τους. Κι αν μια παρέα μικρών πειρατών ανακαλύπτει με τον πιο δυσάρεστο τρόπο ότι όταν μπλέκεις με άγριους κουρσάρους δεν έχεις καλά ξεμπερδέματα στο Οι μικροί πειρατές, μια άλλη ομάδα παιδιών στο Ένα κάστρο γεμάτο χαμόγελα εξαπατάται και βρίσκεται κλεισμένη στο κάστρο ενός εκμεταλλευτή γίγαντα. Στο δέκατο και τελευταίο βιβλίο της σειράς ένας ανοιχτόμυαλος γυρολόγος διδάσκει την εμπιστοσύνη και την αλληλοβοήθεια σε ανθρώπους με διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο. Μετά το τέλος κάθε ιστορίας ακολουθεί η αντίστοιχη αρχή από την οποία αυτή εκκινεί.  

Οπωσδήποτε το εγχείρημα να στηθεί ένα γαϊτανάκι από ιστορίες καθεμιά από τις οποίες λειτουργεί ως παράδειγμα μιας συγκεκριμένης θέσης ενέχει πολλές δυσκολίες. Στην περίπτωσή μας τόσο η ευχάριστη εικονογράφηση όσο και οι επαναλαμβανόμενες αναφορές από βιβλίο σε βιβλίο ονομάτων και τοπωνυμίων, όπως π.χ. ο Υαλόκοσμος ή η φυλή Τάκα Τάκα, προσδίδουν ενιαίο χαρακτήρα στα δέκα βιβλία της σειράς.

Σε ό,τι αφορά τη θεματική και την πλοκή των επιμέρους ιστοριών, παρατηρούμε σημαντική ποικιλία: Άλλοτε η αφήγηση καταφεύγει σε ιστορίες που παραπέμπουν στη σύγχρονη πραγματικότητα, όπως αυτή του Ρίκι, άλλοτε σε παλιότερες εποχές, όπως εκείνη του εμπόρου της φιλίας. Άλλοτε πατάει σε οικεία μοτίβα, όπως εκείνο του γίγαντα που φυλακίζει παιδιά, άλλοτε λειτουργεί υπονομευτικά προς διαδεδομένους μύθους, όπως συμβαίνει στην ιστορία του Αμίν, στην οποία καταρρίπτεται ο μύθος του ευγενούς αγρίου. Άλλοτε τα παιδιά εμφανίζονται ως θύματα μιας κατάστασης –έρμαια στα χέρια γιγάντων και πειρατών, περιορισμένα από τους γονείς τους κτλ.– κι άλλοτε υπεύθυνα για την κατάσταση στην οποία περιέρχονται – όπως στο Πού πήγαν όλοι οι γονείς;.

Βέβαια, το ζητούμενο πάντοτε σε μια αφήγηση, είτε απευθύνεται σε μικρούς είτε σε μεγάλους, είναι να μπορεί να σταθεί από μόνη της ως πρωτότυπη, αυτόνομη ιστορία. Η αυθεντικότητα και η αυτάρκειά της άλλωστε  είναι που θα κεντρίσουν και το ενδιαφέρον του εξαιρετικά απαιτητικού παιδικού κοινού. Σε αρκετές περιπτώσεις, όπως το Μονοπάτι του Σοφού η ο Έμπορος της φιλίας –και όχι μόνο–, ο στόχος, κατά τη γνώμη μου, επιτυγχάνεται ικανοποιητικά. Η ιστορία σε κερδίζει, χαίρεσαι να τη διαβάσεις μια και δυο και πέντε φορές.  Σε κάποιες άλλες, όπως το Ένα κάστρο γεμάτο χαμόγελα, αίσθησή μου ήταν ότι βρισκόμουν μπροστά σε μια ακόμα αναπαραγωγή μιας γνωστής ιστορίας.

Πέρα από αυτο πάντως, τα δέκα καλαίσθητα βιβλία της σειράς αποτελούν εξαιρετικό εργαλείο για να κάνουν τα μικρά παιδιά με ήπιο τρόπο μια πρώτη γνωριμία με τα δικαιώματά τους, ακόμα κι αν σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως αποδεικνύουν και κάποιες από τις προαναφερόμενες ιστορίες, τα δικαιώματα αυτά μπορεί να φαντάζουν σε κάποιους από τους ανήλικους πρωταγωνιστές απολύτως αυτονόητα, εντελώς δεδομένα ή και υπερβολικά βαρετά...