Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 2019

Maja Lunde, Το πνεύμα του χιονιού


Εικονογράφηση: Lisa Aisato, μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα 2019



Πρώτα η έκπληξη: Ένα βιβλίο που το σχήμα του κι η πολύχρωμη εικονογράφησή του σε προϊδεάζουν ότι πρόκειται για εικονογραφημένο που απευθύνεται σε μικρά παιδιά, μέχρι που παρατηρείς τον όγκο του –παρά κάτι διακόσιες σελίδες– και το πυκνογραμμένο του κείμενο – στην ουσία ένα μυθιστόρημα που αριθμεί 24 ολόκληρα κεφάλαια. Ασυνήθιστο εγχείρημα για τα ελληνικά δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία χρώμα, σχήμα κτλ. διαμορφώνονται αυστηρά με βάση ηλικιακά και μόνο κριτήρια. Δεν είναι όμως αυτό το μόνο ασυνήθιστο στο Πνεύμα του χιονιού.

Η Maja Lunde φτιάχνει μια χριστουγεννιάτικη ιστορία που, παρότι πλημμυρισμένη στο χιόνι και στα χριστουγεννιάτικα στολίδια, κρύβει στον πυρήνα της μια οδυνηρή απώλεια: Ο Κρίστιαν, ο αφηγητής, κατεξοχήν παιδί των Χριστουγέννων, βρίσκεται τις παραμονές των φετινών Χριστουγέννων αποκομμένος από τη γιορταστική ατμόσφαιρα. Στο σπίτι του επικρατεί σιωπή, καθώς οι γονείς του αποφεύγουν να μιλήσουν για την πρόσφατη απώλεια της μεγάλης του αδερφής, ο καλύτερός του φίλος μοιάζει να μην τον καταλαβαίνει στο ελάχιστο κι ο ίδιος φοβάται ότι ίσως τα Χριστούγεννα να μην έρθουν τούτη τη χρονιά για την οικογένειά του. Όλα αυτά ως τη μέρα που γνωρίζει στην πισίνα όπου κολυμπά τη μικρή κοκκινομάλλα Χέντιβιχ. Στο ζεστό, όμορφο σπιτικό της ο Κρίστιαν θα ξαναβρεί κάτι από τη χαμένη χριστουγεννιάτικη μαγεία, στο πρόσωπο του κοριτσιού θα συναντήσει τη συμπαράσταση, την κατανόηση αλλά και την παιδική ανεμελιά που του είχαν λείψει. Ώσπου στο σπίτι της Χέντβιχ εμφανίζεται από το πουθενά ένας μυστηριώδης ηλικιωμένος άντρας. Τι σκοπό έχει; Τι μυστικά κρύβει; Ακολουθώντας τον, ο Κρίστιαν θα μπορέσει να συμπληρώσει το παζλ μιας παλιάς ιστορίας.

Η Lunde με μαεστρία χτίζει ένα εξαιρετικά ισορροπημένο κείμενο που, παρά το βαρύ του θέμα, δεν επιτρέπει στον αναγνώστη να το αφήσει από τα χέρια του ώσπου να φτάσει στην τελευταία σελίδα. Σε αυτό συμβάλλει τόσο η αμεσότητα των διαλόγων όσο και το κλίμα μυστηρίου με το οποίο επενδύει την ιστορία της η συγγραφέας. Και, φυσικά, η αριστοτεχνική ακροβασία ανάμεσα στο άσπρο και στο μαύρο, στο γιορταστικό κλίμα και στο αίσθημα της απώλειας, στον ρεαλισμό και στη μεταφυσική αύρα. 

Φυσικά, τίποτα δε θα ήταν ίδιο για τον αναγνώστη αν έλειπε η πολύχρωμη, ατμοσφαιρική εικονογράφηση της Lisa Aisato, που ζωντανεύει εξαιρετικά τα πρόσωπα και τα σκηνικά και δίνει τον συναισθηματικό τόνο με τα άλλοτε θερμά κι άλλοτε ψυχρά χρώματά της. Ξαναγυρνάω εδώ σε όσα έλεγα στην πρώτη παράγραφο για να προσθέσω ότι το σχήμα του βιβλίου και το είδος της εικονογράφησής του λειτουργούν, όπως αποδεικνύεται, καταλυτικά στην αναγνωστική εμπειρία: Χρώματα κι εικόνες αγκαλιάζουν κυριολεκτικά το κείμενο που θαρρείς ξεπηδά μέσα από αυτές, βυθίζοντας τον αναγνώστη στον κόσμο, εξωτερικό αλλά κι εσωτερικό, που χτίζει η Lunde

Η αναγνωστική αυτή εμπειρία είναι από μόνη της λόγος ικανός να διαβαστεί το Πνεύμα του χιονιού. Αλλά όχι κι ο μόνος, αφού το λυτρωτικό του, αν και όχι ζαχαρωμένο, τέλος έχει να πει πολλά στον μικρό αλλά και στον μεγάλο αναγνώστη για τον τρόπο που διαχειριζόμαστε το παρελθόν, τη μνήμη, την απώλεια, όπως και για το χρέος μας απέναντι σε κείνους που έφυγαν αλλά και, κυρίως, σε κείνους που έμειναν πίσω.

Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2019

Λίλη Λαμπρέλλη - Κέλλυ Ματαθία-Κόβο, Εσύ τι λες πολύτιμο πως είναι;


Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2019



Ένα όμορφο βιβλίο με επισκέφθηκε πριν από λίγες μέρες. Και παρότι πνιγόμουν στη δουλειά με ανάγκασε να το διαβάσω ξανά και ξανά και ξανά. Υπεύθυνες γι’ αυτό η Λίλη Λαμπρέλλη, που βάζει τις λέξεις, κι η Κέλλυ Ματαθία-Κόβο, που ζωγραφίζει τις εικόνες.

«Εσύ τι λες πολύτιμο πως είναι;» ρωτά ο ασβός, ο ήρωας της Λαμπρέλλη, μια σειρά από συνομιλητές. Δεν είναι τυχαία η αφετηρία του, καθώς τόπος του είναι το δάσος και χρόνος του εκείνος του τόσο οικείου στη συγγραφέα παραμυθιού. Εκεί που όλα γίνονται κι όλα στέκουν. Ο ασβός ρωτάει με τη σειρά μια πέτρα, μια πεταλούδα, ένα δέντρο, ένα πουλί αποδημητικό, μια κουκουβάγια. Πλάσματα όλα της φύσης. Με την κουκουβάγια, την πιο σοφή απ’ όλα, να λειτουργεί ως ο συνδετικός κρίκος με τον κόσμο των ανθρώπων, καθώς, εγκαταλείποντας το δάσος, ο ασβός κινά για το χωριό, όπου συναντά τον ποιητή, τον παραμυθά, ένα παιδί. Και τελικά την ίδια την αφηγήτρια. Τι του απαντούν όλοι αυτοί; Ο καθένας και κάτι διαφορετικό. Τελικά, τι είναι πιο πολύτιμο για τον μπερδεμένο ασβό;

Μια ποιητική ιστορία με αύρα παραμυθιού αλλά όχι μόνο. Έμπειρη αφηγήτρια παραμυθιών η συγγραφέας, κατορθώνει με λίγες κουβέντες κι έναν εξαιρετικό αφηγηματικό ρυθμό, στον οποίο χαρίζει τον τόνο η επανάληψη «Και ρώτησε», να φωτίσει πολύπλευρα το αγωνιώδες ερώτημα του ήρωά της με μια σειρά από απαντήσεις που άλλοτε συνδιαλέγονται αντιθετικά μεταξύ τους («Να ‘σαι ελαφρύς και να πετάς», «Να ‘σαι βαρύς και να αντέχεις»), άλλοτε εκφράζουν ανεκπλήρωτα όνειρα (η πεταλούδα ποθεί να είναι βαριά κι η πέτρα ελαφριά, το ριζωμένο δέντρο ονειρεύεται ταξίδια κτλ.). Αν ωστόσο καμία απάντηση δε φαντάζει οριστική ή ικανοποιητική στον ασβό, τη λύση θα του τη δώσει η είσοδός του στο όνειρο της δημιουργού του κι ο διάλογός του με κείνη, καθώς η συγγραφέας εισάγει στην ιστορία της τον -αφανή ως εκείνη τη στιγμή– αφηγηματικό εαυτό της, μπολιάζοντας με ένα ενδιαφέρον εύρημα το κείμενό της.

Η εικονογράφηση παρακολουθεί με ποιητική κι εκείνη διάθεση την περιπλάνηση του ασβού σε δάση, λιβάδια, ουρανό και γη, προεκτείνοντας το κείμενο κι εστιάζοντας περισσότερο στις διαθέσεις και στα συναισθήματα που γεννούν στον ήρωα της ιστορίας οι απαντήσεις των συνομιλητών του (χαρακτηριστικά από αυτή την άποψη τα σαλόνια όπου ο ίδιος ταξιδεύει αβαρής στον ουρανό πάνω σ’ ένα κλαδί, παρατηρεί τον κόσμο από ένα αερόστατο ή πετά με φτερά φτιαγμένα από βιβλία). Χρώματα απαλά, που φλερτάρουν εδώ κι εκεί με το ασπρόμαυρο, με μόνο το κόκκινο να υπογραμμίζει λεπτομέρειες της εικονογράφησης και προπαντός το πολύτιμο καροτσάκι, ολοένα και πιο γεμάτο, που σέρνει παντού μαζί του ο ήρωας. 

Τελικά «εσύ τι λες πολύτιμο πως είναι;» θα μου πείτε. «Πού καταλήγουμε;» Νομίζω, αυτό που, πέρα από αφηγηματικούς ρυθμούς κι εικόνες έμπλεες φαντασίας, αγαπά κανείς σ’ αυτό το βιβλίο είναι ακριβώς αυτή του η αδιαφορία για τελεσίδικες απαντήσεις κι αλήθειες. Ο αναγνώστης μέσα του θα συναντηθεί με κάμποσες απ’ αυτές. Κι ίσως, μέσα στις λέξεις και στις εικόνες, αλλά μπορεί και πίσω απ’ αυτές, να βρει τη μία και μοναδική, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο σημαντική ή οριστική: τη δική του.

Παρασκευή 8 Νοεμβρίου 2019

Κωνσταντίνα Τασσοπούλου. Η τελευταία πινιάτα


Εικόνες: Χρύσα Σπυρίδωνος, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2019



Κάθε χρόνο, από τα πρώτα της κιόλας γενέθλια, η Πεπίτα επισκέπτεται το μαγαζί του δον Φουλχένσιο, του ανθρώπου που φτιάχνει και γεμίζει τις πιο ξακουστές πινιάτες στο Μεξικό, για να της ετοιμάσει μία για το πάρτι της. Και κάθε χρόνο εκείνος, παρόλο που πολύ θέλει να την ευχαριστήσει, κατορθώνει να τα κάνει μαντάρα γεμίζοντας τις πινιάτες με τα πιο λάθος πράγματα και τινάζοντάς της το πάρτι στον αέρα. Δεκαεφτά χρόνια κρατάει αυτή η ιστορία. Ώσπου στα δέκατα όγδοα γενέθλια της Πεπίτα κάτι θ’ αλλάξει… 

Ένα βιβλίο-έκπληξη – κι ευτυχώς όχι δυσάρεστη, σαν το περιεχόμενο στις πινιάτες του δον Φουλχένσιο. Ιστορία πρωτότυπη, με αύρα εξωτική, που παρακολουθεί την πορεία ενός κοριτσιού από τη βρεφική ηλικία ως την ενηλικίωση, με σημείο αναφοράς πάντα την ημέρα των γενεθλίων του και την έκπληξη που κάθε φορά κρύβει η πινιάτα του δον Φουλχένσιο. Χιούμορ, φρεσκάδα, αβίαστη αφήγηση, απολαυστικές περιγραφές και ζωηροί διάλογοι, σ’ ένα κείμενο που, παρά τον φαινομενικά ανέμελο χαρακτήρα του, τολμά να μιλήσει, με τρυφερότητα αλλά χωρίς μελοδραματισμούς, ακόμα και για το δύσκολο θέμα της απώλειας. Με τη χαρά ωστόσο της ζωής να έχει κι εκεί το πάνω χέρι.

Εκπληκτική εικονογράφηση από τη Χρύσα Σπυρίδωνος – μια από τις ωραιότερες, νομίζω, που μας έχει χαρίσει. Ζωηρά χρώματα, εκφραστικά πρόσωπα, έντονες επιρροές από τη μεξικάνικη κουλτούρα, που, όπως φαίνεται, της ταιριάζει γάντι, χιούμορ και φαντασία ιδανικά παντρεμένα, με τις πανταχού παρούσες πολύχρωμες κορδέλες της πινιάτας να τυλίγουν γιορταστικά αντικείμενα και μορφές.

Εξαιρετικό πραγματικά το δέσιμο κειμένου και εικόνας, με αποτέλεσμα ένα εικονογραφημένο βιβλίο πρωτότυπο και χορταστικό, που θα αγγίξει ποικιλότροπα τόσο τους μικρούς όσο και τους μεγάλους αναγνώστες.