Δευτέρα 27 Νοεμβρίου 2017

Από τον Χαμένο Παράδεισο ως το... κατώφλι της κόλασης

  • Δημήτρης Μαμαλούκας, Η μεγάλη ληστεία της χρηματαποστολής, εικόνες Γιώργος Σγουρός, Κέδρος, Αθήνα 2016
  • Δημήτρης Μαμαλούκας, Η απαγωγή του τραπεζίτη Ο'Μπράιαν, εικόνες Γιώργος Σγουρός, Κέδρος, Αθήνα 2017 
  • Αγγελική Ράδου, Ο Έντγκαρ και το μυστικό του θαμμένου φορέματος, εξώφυλλο Α. Παπαδάτος, Polaris, Αθήνα 2015
  • Αγγελική Ράδου, Το ξύπνημα του Γκόλεμ, εξώφυλλο Α. Παπαδάτος, Polaris, Αθήνα 2016  




Σήμερα καταπιάνομαι με δυο αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους σειρές βιβλίων μυστηρίου, που, με δύο ως τώρα βιβλία στο ενεργητικό της η καθεμιά, έχουν κατορθώσει να χτίσουν συμπαγείς και ελκυστικούς μυθιστορηματικούς κόσμους και να μας κάνουν να περιμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τη συνέχεια. Αναφέρομαι στους 4 ξεχωριστούς ντετέκτιβ του Δημήτρη Μαμαλούκα, που απευθύνονται σε παιδιά ηλικίας από εννέα ετών και πάνω, και στις Σκοτεινές ιστορίες του νεαρού Πόε της Αγγελικής Ράδου, που θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον παιδιών στην εφηβεία και ενηλίκων.



Αυτό που ευθύς εξαρχής εντυπωσιάζει στα βιβλία του Μαμαλούκα είναι πως η δράση τους εκτυλίσσεται εκτός Ελλάδας, σε μια φανταστική μικρή πόλη των ΗΠΑ που φέρει το πολλά υποσχόμενο όνομα Χαμένος Παράδεισος. Το μιλτωνικής έμπνευσης όνομα της πόλης, παρέα με τα λοιπά τοπωνύμια –Μαύρο Δάσος, Κίτρινος Ποταμός, Γεφύρι της Ελπίδας, Γεφύρι της Λησμονιάς, Σαρκ Σίτι, Νύχι της Αρκούδας κτλ.- συνθέτουν το ιδανικό σκηνικό μυστηρίου και περιπέτειας. Η πόλη, βγαλμένη θαρρείς από τον δικό μου χαμένο τηλεοπτικό παράδεισο της δεκαετίας του ’80, διαθέτει τραπεζίτη, έναν μάλλον καλόβολο κι ελαφρώς αφελή σερίφη, τοπική εφημερίδα κι όλα τα καλά.

Στο πρώτο βιβλίο της σειράς, Η μεγάλη ληστεία της χρηματαποστολής, οι 4 ξεχωριστοί ντετέκτιβ αναλαμβάνουν να λύσουν το μυστήριο μιας μεγάλης ληστείας που φαίνεται να έχει μπερδέψει εντελώς την τοπική αστυνομία. Έτσι, γνωριζόμαστε με τέσσερα φαινομενικά κανονικά παιδιά, από τα οποία μόνο το ένα έχει μια μακρινή σχέση με τη χώρα μας, αφού κουβαλάει ένα δυσκολοπρόφερτο ελληνικό όνομα. Βέβαια, όπως αποδεικνύεται στην πορεία, οι τέσσερις πιτσιρικάδες δεν είναι εντελώς συνηθισμένοι, αφού, χάρη σε μια μυστηριώδη σφαίρα που ανακαλύπτουν τυχαία στο δάσος, αποκτούν υπερφυσικές ικανότητες, οι οποίες πάντως κάνουν την εμφάνισή τους κατά περίπτωση, βοηθώντας κάποιες μόνο φορές στη λύση των μυστηρίων. Κάτι που συνειδητοποιούμε στη δεύτερη ιστορία της σειράς, όπου τα τέσσερα παιδιά κατορθώνουν να λύσουν το μυστήριο της εξαφάνισης του πλούσιου τραπεζίτη Ο’Μπράιαν χωρίς η βοήθεια της μυστηριώδους σφαίρας να είναι καταλυτική. Άλλος πολύτιμος αρωγός τους και στις δυο υποθέσεις ο καθηγητής Μακ Λουκ, αρκούντως μυστηριώδης ώστε να μας κάνει να ελπίζουμε ότι θα τον συναντήσουμε ως πρωταγωνιστή σε κάποια από τις μελλοντικές υποθέσεις των 4 ξεχωριστών ντετέκτιβ.



Τα δυο πρώτα βιβλία της σειράς, χάρη στην αμεσότητα του ύφους τους και τη γρήγορη εξέλιξη της καλοστημένης πλοκής τους, κρατούν ως το τέλος αμείωτο το ενδιαφέρον των μικρών αναγνωστών. Ο συγγραφέας, γνώστης των κανόνων του αστυνομικού μυθιστορήματος, δε φλυαρεί άνευ λόγου, δεν επιμένει σε ανούσιες λεπτομέρειες, αποφεύγει την τυποποίηση και χτίζει παράλληλα με την αφήγηση ένα γοητευτικό σύμπαν που είναι σίγουρο ότι κρατάει καλά φυλαγμένες πολλές εκπλήξεις για το μέλλον. Κάτι που καθιστά σαφές και το εν μέρει ανοιχτό τέλος του δεύτερου βιβλίου της σειράς. 

Η εκφραστική εικονογράφηση του Γιώργου Σγουρού εξοικειώνει τους αναγνώστες με τους χαρακτήρες και το σκηνικό, ενώ οι ιδιαίτερα κατατοπιστικοί χάρτες στην αρχή και των δυο βιβλίων τούς επιτρέπουν να ακολουθήσουν νοερά τις διαδρομές των πρωταγωνιστών. 




Μακριά από τη χώρα μας διαδραματίζονται και οι Σκοτεινές ιστορίες του νεαρού Πόε, διά χειρός Αγγελικής Ράδου, η οποία επιλέγει την Αγγλία, και ειδικότερα το Λονδίνο της νεανικής ηλικίας του Έντγκαρ Άλαν Πόε ως σκηνικό των σκοτεινών της ιστοριών. Εκκινώντας από βιογραφικά στοιχεία του «άρχοντα του μακάβριου», όπως η ορφάνια του κι η νοσταλγία για τη νεκρή μητέρα του, η Ράδου εμπλέκει τον δωδεκαετή ήρωά της σε μυστηριώδεις ιστορίες στις οποίες κυριαρχούν το μακάβριο, ο μεταφυσικός τρόμος και η μαγεία. 

Στο πρώτο βιβλίο της σειράς, Ο Έντγκαρ και το μυστικό του θαμμένου φορέματος, ο Έντγκαρ, μαθητής οικοτροφείου, καλείται να εξιχνιάσει τον μυστηριώδη θάνατο ενός κοριτσιού με τη βοήθεια δυο ανέλπιστων συμμάχων: ενός φαντάσματος που γυρεύει μια ιστορία να χωρέσει και της δεκάχρονης Ελίφ, η οποία φαίνεται να διαθέτει ασυνήθιστες ικανότητες. Αυτή η τελευταία θα είναι και το κεντρικό πρόσωπο του δεύτερου βιβλίου της σειράς, που φέρει τον τίτλο Το ξύπνημα του Γκόλεμ, αφού το παρελθόν το δικό της όσο και της μητέρας της θα θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή του ίδιου του Έντγκαρ αλλά και μιας σειράς άλλων προσώπων.



Καλή γνώστρια, όπως φαίνεται, όχι μόνο της λογοτεχνίας του Πόε αλλά και του τόπου και της εποχής που επιλέγει να περιγράψει, η συγγραφέας χτίζει ιστορίες στις οποίες κυριαρχούν οι ατμοσφαιρικές αλλά και συνεπείς πραγματολογικά περιγραφές, που αποτυπώνουν με ζωντάνια το κλίμα της εποχής ισορροπώντας με μαεστρία ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό. Το βρόμικο, ομιχλώδες Λονδίνο, με τα παζάρια και τις κακόφημες γειτονιές του, μετατρέπεται σε ένα σκηνικό αέναου τρόμου, αφού σε κάθε γωνιά, σε κάθε σοκάκι μπορεί να ελλοχεύει το σκοτάδι κι ο θάνατος. 
 
Η λύση σε ιστορίες όπως αυτές ποτέ δε γίνεται να είναι εντελώς αναίμακτη και ειδυλλιακή. Μπορεί όμως να αποκαλύψει αλήθειες στους ήρωες ή να αποδώσει, έστω και με παράδοξο τρόπο, δικαιοσύνη. Το κακό ωστόσο έχει τόσα πρόσωπα ώστε να επανέρχεται με απρόσμενους τρόπους καθιστώντας λιγότερο πληκτική τη ζωή των ηρώων. Η ελαφρά μετατόπιση του κέντρου βάρους από τον Έντγκαρ στην Ελίφ στο δεύτερο βιβλίο της σειράς αλλά και το εν μέρει ανοιχτό τέλος του επιτρέπουν στους αναγνώστες να τρέφουν ισχυρές προσδοκίες για ό,τι πρόκειται να διαβάσουν στο μέλλον.



Δευτέρα 20 Νοεμβρίου 2017

Όταν το χρώμα αφηγείται



  • Drew Daywalt, Η μέρα που τα κραγιόνια τα παράτησαν, εικονογράφηση Oliver Jeffers, απόδοση Φίλιππος Μανδηλαράς, Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 2017
  • Jim Helmore - Richard Jones, Το λευκό λιοντάρι, μετάφραση Αιμιλία Γιασεμή, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, Αθήνα 2017
  • Olga de Dios, Ρόζα το τερατάκι, μετάφραση-επιμέλεια Μαριάννα Ψύχαλου, Μικρή Σελήνη, Αθήνα 2017



Τρία υπέροχα εικονογραφημένα βιβλία στο σημερινό μενού, στα οποία κείμενο και εικόνα, σφιχταγκαλιασμένα, πλάθουν έξυπνες και αισιόδοξες ιστορίες με υλικά την απλότητα και την ευρηματικότητα. Μακριά από κάθε είδους εκζήτηση και διάθεση για ρητορείες.




Ο Ντάνκαν λατρεύει τη ζωγραφική αλλά τα κραγιόνια του έχουν άλλη άποψη. Μια μέρα λοιπόν, καθώς ανοίγει την κασετίνα του να πάρει κάποια από αυτά για να ζωγραφίσει, βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα πακέτο από γράμματα γεμάτα παράπονα. Οι φίλοι του τα κραγιόνια βεβαίως δεν έχουν όλοι τους ίδιους καημούς και τις ίδιες αγωνίες. Υπάρχει ο υπεραπασχολημένος, ο υπερβολικά τακτικός, ο παραγκωνισμένος, ο κουρασμένος, ο άδειος, ο κοντός, ο αχρησιμοποίητος, ο γυμνός… Αλλά κι ένας ευχαριστημένος πλην προβληματισμένος και δυο δεδηλωμένα κολλητοί του σε μόνιμη μεταξύ τους κόντρα… Όσο για τα παράπονά τους, είναι κάθε λογής, από εντελώς λογικά έως απολύτως εξωφρενικά. Σε καμία περίπτωση πάντως ταυτόσημα, αφού, ακόμα κι όταν αφορμώνται από την ίδια αιτία, εκφράζουν τελείως διαφορετικές αγωνίες και προβληματισμούς – και ιδού ένας υπέροχος τρόπος να μιλήσει ο συγγραφέας για την πολύπαθη διαφορετικότητα χωρίς σημαίες και ταμπούρλα. 

Ο οποίος έχει τη σπάνια τύχη να του εικονογραφεί το βιβλίο του ο μεγάλος Oliver Jeffers. Έτσι, δίπλα στο χιουμοριστικό κείμενο του Daywalt, γραμμένο «στο χέρι» με διαφορετικό σε κάθε σελίδα χρώμα, φιγουράρουν οι εικόνες του Jeffers, όμοιες με παιδικές ζωγραφιές. Τόσο πειστικές, ώστε να περιέχουν ακόμα και μολυβιές εκτός γραμμών. Με τον τρόπο ενός παιδιού, αν και ο Jeffers βάζει τη σφραγίδα του πετώντας σε ανύποπτες στιγμές χαρακτηριστικά στοιχεία της τεχνοτροπίας του. Όσο για το πώς διαχειρίζεται ο Ντάνκαν τα προβλήματα των κραγιονιών του, βρίσκοντας τελικά τη λύση, εκεί δε λειτουργεί ως πολιτικάντης που μοιράζει υποσχέσεις με την οκά, αλλά με τον αντισυμβατικό τρόπο ενός παιδιού που πλάθει τον κόσμο του με νέα υλικά. Τίποτα λιγότερο από μια εκκωφαντικά χρωματική λύση σε ένα κείμενο που μιλάει για χρώματα. Ευτυχία!




Η Σοφία κι η μαμά της πάνε να ζήσουν στο καινούριο τους σπίτι πάνω σε ένα λόφο. Η μικρή Σοφία νιώθει μοναξιά στο σπίτι με τους λευκούς τοίχους. Ως τη στιγμή που ξεπηδά από αυτούς ένα λευκό λιοντάρι. Η μικρή βρίσκει σε αυτό τον φανταστικό φίλο μια παρηγοριά στη μοναξιά της. Αλλά κι έναν αρωγό, που θα την προτρέψει να σταθεί στα πόδια της, να κάνει αληθινούς φίλους και να προσαρμοστεί γρήγορα και ομαλά στη νέα της πραγματικότητα. 

Στη λιτή ιστορία του Jim Helmore η εναλλαγή των χρωμάτων παίζει καταλυτικό ρόλο. Έτσι, το μαύρο της ανασφάλειας και του φόβου που επικρατεί στο πρώτο σαλόνι το διαδέχεται το λευκό της πλήξης και της μοναξιάς. Το εξαιρετικό εύρημα του λευκού λιονταριού που ξεπηδά μέσα από τους λευκούς τοίχους, περνώντας με ευκολία από την κατάσταση του ορατού σε κείνη του αόρατου, χαρίζει μια σειρά από εικόνες που αποτυπώνουν εύστοχα την ακροβασία της μικρής μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Η εισβολή των χρωμάτων στο σπίτι της, τέλος, θα σημάνει την προσαρμογή της στη νέα πραγματικότητα, τους νέους δεσμούς φιλίας και τη χαρά της συνύπαρξης – αν και, μαζί με αυτά, την απόσυρση, έστω και προσωρινή, του φανταστικού φίλου.

Μια πολύ τρυφερή ιστορία που με λίγες λέξεις και πανέμορφες εικόνες μιλάει για νέα ξεκινήματα και ρίχνει μια αισιόδοξη ματιά στις δυσκολίες προσαρμογής σε νέα περιβάλλοντα.





Η Ρόζα είναι ένα γλυκό μονόφθαλμο τερατάκι με πλατύ χαμόγελο. Για κακή της τύχη, είναι εντελώς διαφορετική από τους υπόλοιπους κατοίκους του τόπου στον οποίο ζει. Όχι μονάχα στην εμφάνιση αλλά και στις συνήθειες. Αν οι πάντες τριγύρω της είναι μικροκαμωμένοι και λευκοί, εκείνη είναι μεγαλόσωμη και ροζ. Αν οι άλλοι είναι αγέλαστοι και μίζεροι και σαν στρατιωτάκια, αυτή είναι παιχνιδιάρα και αξιαγάπητη. Και μόνη. Τo μόνο που της κρατά παρέα είναι τα όνειρά της. Κι αυτά αποφασίζει να ακολουθήσει τραβώντας τον δρόμο της με κάθε δυνατό μέσον, περνώντας από κάθε δυνατό μέρος, χωρίς να χάνει την αισιοδοξία, το χαμόγελο και το κουράγιο της. Ώσπου να φτάσει σε έναν τόπο όπου ο καθένας είναι μοναδικός και ιδιαίτερος. Τη νέα της πατρίδα.


Η Olga de Dios παίζει εξαιρετικά με το χρώμα, αφού στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου της το ζωηρό ροζ της υπέροχης ηρωίδας της αιχμαλωτίζει το βλέμμα μας. Τα ασπρόμαυρα ομοιόμορφα σκίτσα των προσώπων αλλά και του σκηνικού μοιάζουν το παράταιρο ντεκόρ ενός κόσμου που δε χωρά αυτή την πληθωρική ηρωίδα. Το χρώμα σταδιακά κερδίζει χώρο στη διάρκεια του ταξιδιού της Ρόζας, το κίτρινο και το μπλε έρχονται να συντροφέψουν το ροζ, ένα ουράνιο τόξο στρώνει το χαλί και… τα υπόλοιπα σαλόνια ως το τέλος του βιβλίου μετατρέπονται σε ένα μοναδικό πανηγύρι χρωμάτων και εικόνων που απογειώνουν τη φαντασία. Χωρίς στιγμή να απαντά στο βιβλίο ίχνος βίας, αντιπαράθεσης ή θυμού. Με την πίστη στην προσωπική επιλογή να ανοίγει δρόμους όχι μόνο σε κείνον που ακολουθεί τα θέλω του αλλά και σε όσους, εγκλωβισμένοι σε στερεότυπα, δεν παύουν να είναι ευπρόσδεκτοι στον όμορφο κόσμο του.