Κυριακή 30 Μαρτίου 2014

Μαρία Αγγελίδου, Ιστορίες που τις είπε η αγορά

Εικόνες: Ίρις Σαμαρτζή, Μεταίχμιο, Αθήνα 2013 (από 8 ετών)

 
 
Οι Ιστορίες που τις είπε η αγορά είναι τέσσερα στιγμιότυπα από τα άπειρα που διαδραματίστηκαν στο χώρο αυτό συναγελασμού, εμπορικών συναλλαγών αλλά και ανταλλαγής απόψεων που δέσποσε στην καθημερινότητα της αρχαίας Ελλάδας. Τέσσερα στιγμιότυπα που ορίζουν ένα είδος πορείας μέσα στο χρόνο: η ιστορία του Φείδωνα, του ανθρώπου που έφτιαξε τα πρώτα ελληνικά νομίσματα, κι ας μην ήταν ποτέ τα χρήματα το σπουδαιότερο πράγμα στην αγορά – αυτό ήταν πάντα τα λόγια· απόδειξη για την παντοδυναμία αυτή των λόγων η δεύτερη ιστορία του βιβλίου, αυτή του Αίσωπου, του σκλάβου που έφτασε να γίνει ο διασημότερος παραμυθάς της αρχαιότητας· όπως και κείνη του Σωκράτη, του λιθοξόου που έγινε ο μεγαλύτερος φιλόσοφος του αρχαίου κόσμου μέσα απ’ το διάλογο, την ανταλλαγή λέξεων· αλλά και του Φίλιππου, του λιγομίλητου Μακεδόνα βασιλιά, που η καταλυτική παρουσία του σήμανε με τρόπο μελαγχολικό αν και αναπόφευκτο το τέλος αυτού που η αγορά των ελληνικών πόλεων-κρατών σηματοδότησε εμβληματικά: της πολιτικής ως συλλογικής λήψης αποφάσεων μέσα από την ανταλλαγή απόψεων.
 
Από αυτό το πρίσμα, οι τέσσερις ιστορίες που επέλεξε να αφηγηθεί η συγγραφέας του βιβλίου είναι δηλωτικές μιας ιστορικής διαδρομής: γέννηση-άνθιση-ακμή-πτώση. Ας αφήνουν σκόπιμα στην μπάντα σφοδρές πολιτικές αντιπαραθέσεις, αναλυτικές περιγραφές μαχών και θανατικά. Ας παραλείπουν εμφατικά τις εξαντλητικές αναφορές βιογραφικών στοιχείων των πρωταγωνιστών τους – αυτά άλλωστε τα έχουν τόσοι και τόσοι πει… Ας μη διστάζουν να γίνουν αιρετικές, ανατρεπτικές, σαρκαστικές, ακόμα και προβοκατόρικες. Αυτός είναι εν τέλει ο κόσμος της αγοράς. Ο τρόπος της αγοράς. Λόγια – ναι. Μα λόγια που δε μασκαρεύουν αλλά ξεγυμνώνουν αλήθειες. Λόγια που φωτίζουν αθέατες πλευρές, που απομυθοποιούν, που ζυγίζουν αξίες.
 
 
Πριν από αρκετούς μήνες έγραφα εδώ για τις ιστορίες ενός άλλου αφηγητή, του κυρ πόλεμου. Δύσκολο, ίσως αξεπέραστο να μιλήσει κανείς με τη φωνή του. Ο πόλεμος, βλέπετε, είναι κόντρα ρόλος. Αλλά και αυτή εδώ η γυναίκα τα λέει απίστευτα. Σχεδόν μ' έκανε να τον ξεχάσω, κι ας ήταν μέχρι τώρα ο αγαπημένος μου αφηγητής από αυτή τη σειρά βιβλίων. Στ΄αλήθεια εξαιρετικό εύρημα αυτή η γυναικεία φωνή. Γιατί, για σκεφτείτε, αν η αγορά, όπως και το σύνολο σχεδόν της αθηναϊκής, και όχι μόνο, δημόσιας ζωής, δεν είχε σχεδόν κανένα άρωμα γυναίκας, η απουσία αυτή περνά σχεδόν αόρατη μέσα σε τούτο το βιβλίο, χάρη στην κυρίαρχη μορφή της ίδιας της αφηγήτριάς του: μιας γυναίκας λαϊκής, χειμαρρώδους, πληθωρικής, θυμόσοφης, που κουβαλάει έναν μοναδικό πλούτο εμπειρικής γνώσης, μαζί με γερές δόσεις αυτογνωσίας, σπιρτάδας και αυθορμητισμού. Αυτή εξάλλου είναι η γοητεία της αφήγησης όταν ανακατεύεται με την ιστορία: χωρίς να βάζει τρικλοποδιές στην αλήθεια των γεγονότων, να βρίσκει τον τρόπο να τα ιστορήσει μέσα από ένα αναπάντεχα ευρηματικό και ανατρεπτικό πρίσμα.

 
Μ’ έναν παρόμοιο άλλωστε τρόπο πετυχαίνει και η εικονογράφηση να αποτυπώσει αυτό το πολύμορφο βασίλειο προσώπων, αντικειμένων, λέξεων, εικόνων και ιδεών που αποτελούσε η αρχαία αγορά: θραύσματα γι’ άλλη μια φορά, αλλά και σκιές – όχι μονάχα ό,τι διέσωσε ο χρόνος από το παρελθόν μα και όλα εκείνα που το παρόν, με τη συνδρομή της φαντασίας, προσπαθεί να αναπλάσει· έντονοι χρωματικοί τόνοι, συχνά ευρισκόμενοι σε αντίθεση, αλλά και εστίαση στη λεπτομέρεια, όπως και αφαιρετικά στοιχεία, σε μια προσπάθεια να οπτικοποιηθούν έργα του νου και της φαντασίας πλασμένα μόνο από λόγια. Ένα κράμα, ένα πανέμορφο μωσαϊκό εποχών, χρωμάτων, ιστοριών και ανθρώπων. Ή, αλλιώς, ο πολύχρωμος κόσμος της αγοράς.


Κυριακή 23 Μαρτίου 2014

Κόλιν Μελόυ, Αγριόδασος - Τα Χρονικά του Αγριόδασους, Βιβλίο 1

Εικονογράφηση: Κάρσον Έλλις, μετάφραση: Αργυρώ Πιπίνη, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2013 (από 12 ετών)



«Κόλλησα» με το Αγριόδασος από τη στιγμή που είδα το εξώφυλλό του. Ένα εξώφυλλο που σε προκαλεί να βουτήξεις ανενδοίαστα σε έναν κόσμο μυστηρίου, μαγείας, φαντασίας και χορταστικής περιπέτειας. Κι ευτυχώς ήταν από εκείνες τις περιπτώσεις που η πρώτη εικόνα αντιπροσωπεύει ακριβώς αυτό που έχει να σου δώσει και το ίδιο το βιβλίο!

Το οποίο βιβλίο περιγράφει τις περιπέτειες στις οποίες μπλέκεται η δωδεκάχρονη Πρου όταν ένα σμήνος κοράκια απάγουν τον δίχρονο αδερφό της και τον μεταφέρουν σ’ ένα μέρος που βρίσκεται στην άκρη της πόλης της, του Πόρτλαντ, κι ακούει στην ονομασία Αδιάβατος Αγριότοπος. Στο ταξίδι αναζήτησης του απαχθέντα αδερφού, η Πρου θα βρει αρωγό και συμπαραστάτη τον ιδιόρρυθμο, εσωστρεφή συμμαθητή της Κέρτις. Οι δυο τους θα κατορθώσουν να εισχωρήσουν σ’ έναν κόσμο παράλληλο με τη δική τους πραγματικότητα, τον κόσμο του Αγριόδασους, γεμάτο ομιλούντα ζώα και πουλιά, αλλά και ανθρώπους που παραπέμπουν ενδυματολογικά και συμπεριφορικά σε παλιότερους αιώνες, μοιρασμένο σε αντιμαχόμενες περιοχές και γεμάτο ορατούς κι αόρατους κινδύνους και παγίδες. Τα δυο παιδιά θα χωριστούν, θα βρεθούν σε αλλιώτικα μέρη και με αντίπαλες φατρίες, θα χαθούν και θα ξαναβρεθούν, και μέσα από ένα συναρπαστικό όσο και μαγικό ταξίδι αυτογνωσίας θα ωριμάσουν ερχόμενα αντιμέτωπα με την ίδια τους τη μοίρα.

Στο πρώτο αυτό μέρος της τριλογίας των Χρονικών του Αγριόδασους, ο τραγουδιστής των Decemberists Κόλιν Μελόυ μεταλλάσσει με μπόλικο κέφι και φαντασία τις δασώδεις περιοχές του Πόρτλαντ σε ένα μυθικό, πολυεπίπεδο σύμπαν, που διαθέτει βάθος και πολλές μη ορατές εξαρχής πλευρές. Οι εκπληκτικές περιγραφές κτιρίων και φυσικών τοπίων, υπόγειων λαγουμιών μεταλλαγμένων σε ανάκτορα και πολιτειών ολόκληρων φτιαγμένων από φωλιές πουλιών, συνοδευόμενες από τις αλλόκοτες, ετερόκλητες φιγούρες των κατοίκων του Αγριόδασους, που αποκτούν υπόσταση μέσα από καλοδουλεμένους διαλόγους, καθιστούν τον αναγνώστη συνοδοιπόρο των δυο παιδιών στον εξαιρετικά ζωντανεμένο αυτό κόσμο, αίσθηση που επιτείνει η χαρακτηριστική εικονογράφηση της συζύγου του Μελόυ Κάρσον Έλλις, γνωστής και από τη συνεργασία της με τον Λέμονι Σνίκετ.

Ολόκληρο το βιβλίο χτίζεται πάνω σε ένα αφηγηματικό τέχνασμα που λειτουργεί σε πολλά διαφορετικά επίπεδα: σχεδόν με την είσοδό τους στο Αγριόδασος, οι δυο φίλοι χωρίζονται βίαια. Παρακολουθώντας τις παράλληλες πορείες τους σε διαφορετικά σημεία του μαγικού αυτού μέρους, φέρνοντάς τους σε επαφή με αντίπαλες φατρίες, καθιστώντας τους κοινωνούς διαφορετικών εκδοχών της αλήθειας, ο συγγραφέας πετυχαίνει να «ξεναγήσει» τον αναγνώστη σε ένα ευρύ τμήμα του μυστηριακού του δάσους, αποσοβώντας ταυτόχρονα μέσα από την εναλλαγή σκηνικού το ενδεχόμενο της αναγνωστικής πλήξης. Ταυτόχρονα, επιτείνει το μυστήριο γύρω από την απαγωγή του αδερφού της Πρου, αφού οι διαφορετικές εκδοχές της αλήθειας με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπα τα δυο παιδιά θα συσκοτίσουν για ένα σημαντικό διάστημα τα πραγματικά γεγονότα.

Αλλά και σε ό,τι αφορά το χτίσιμο των χαρακτήρων των δυο πρωταγωνιστών, οι παράλληλες πορείες τους είναι εξαιρετικά διαφωτιστικές. Έτσι, την ώρα που η αποφασιστικότητα, η αυτοπεποίθηση και η ξεκάθαρη, πρακτική σκέψη της Πρου γίνεται ορατή σε κάθε της κίνηση, στις επιλογές του Κέρτις διαφαίνεται η ανασφάλεια και η κοπιώδης πορεία του προς την προσωπική, και όχι μόνο, αλήθεια. Κι όσο βαθαίνει η πορεία τους μέσα στο Αγριόδασος, αποκαλύπτεται σταδιακά η πραγματική και αναπόδραστη σχέση και των δυο τους με αυτό το αλλόκοτο μέρος, μια σχέση ορισμένη από την ίδια τους τη μοίρα.

Όσο κι αν καμιά εβδομηνταριά από τις εξακόσιες σχεδόν σελίδες του θα μπορούσαν να έχουν παραλειφθεί, το Αγριόδασος είναι ένα χορταστικό μυθιστόρημα φαντασίας που κρατάει μέχρι τέλους άσβεστο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Πατώντας στην παράδοση της Νάρνια, της Αλίκης, ακόμα και του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, εμφορούμενο από οικολογικές ανησυχίες αλλά και πολιτικές αναφορές, με μια σωρεία φανταστικών χαρακτήρων που κουβαλάνε ονόματα τα οποία παραπέμπουν σε ετερόκλητες κουλτούρες και εποχές, το μυθιστόρημα του Μελόυ καταλήγει σε ένα μάλλον ευτυχές φινάλε, το οποίο μπορεί να είναι αρκούντως διαφωτιστικό αναφορικά με τη μοιραία σχέση του ενός απ’ τα δυο παιδιά με το Αγριόδασος, αφήνει ωστόσο να αιωρείται ένα πυκνό μυστήριο γύρω από τους δεσμούς του δεύτερου από τους πρωταγωνιστές με τον συναρπαστικό αυτό τόπο.

Όπως αντιλαμβάνεστε, περιμένω εναγωνίως το δεύτερο μέρος…
 
Το σάιτ της τριλογίας εδώ.
Και για μια πρώτη ματιά στον κόσμο του Αγριόδασους δείτε αυτό το βίντεο:
 

Πέμπτη 6 Μαρτίου 2014

Oliver Jeffers, Πώς να πιάσεις ένα αστέρι

Απόδοση: Φίλιππος Μανδηλαράς, Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 2013 (από 3 ετών)

 


Ένα αγόρι ονειρεύεται να πιάσει ένα αστέρι. Κομματάκι δύσκολο εγχείρημα, που απαιτεί ένα καλά οργανωμένο σχέδιο, μπολιασμένο με αρκετή δόση φαντασίας: Άραγε να πιάσει τ’ αστέρι αξημέρωτα, όταν αυτό θα είναι κουρασμένο απ’ το σεργιάνι του στον ουρανό; Ή μήπως νωρίς το βράδυ; Και πώς να το φτάσει; Σκαρφαλώνοντας σ’ ένα δέντρο; Πετώντας του σωσίβιο; Μήπως μ’ ένα διαστημόπλοιο; Ή ταξιδεύοντας πάνω σ’ ένα γλάρο; Κάθε του απόπειρα αποδεικνύεται μάταιη για ένα σωρό άσχετους λόγους. Κι επειδή, ως γνωστόν, όταν δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, γίνεται το ανάποδο, κάπως έτσι το κύμα φέρνει ως τα πόδια του μικρού το αντικείμενο των ονείρων του.

Στο πρώτο του αυτό βιβλίο από το μακρινό 2004 ο Oliver Jeffers κινείται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, σ’ ένα παιχνίδι μεταξύ ενήλικης και παιδικής αντίληψης των πραγμάτων, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που το έκανε χρόνια αργότερα στο υπέροχο Ουπς. Η έντονη επιθυμία γίνεται κι εδώ η κινητήρια δύναμη που σπρώχνει το παιδικό μυαλό σε μια αλυσίδα από πιθανές κι απίθανες λύσεις που θα του επιτρέψουν να πραγματοποιήσει το όνειρό του. Αυτή η συνύπαρξη λογικών και φανταστικών στοιχείων είναι που προσδίδει στο κείμενο μια γοητευτική αύρα που μας παρασύρει ως την ολωσδιόλου εξωλογική και μαγευτικά εικαστική λύση: το παιδί βλέπει ένα αστέρι να καθρεφτίζεται στο νερό και περιμένει ώσπου το κύμα να το ξεβράσει. Ένας αστερίας! θα πει η ενήλικη λογική βλέποντας το «αστέρι» μπροστά στα πόδια του μικρού. Αλλά η παιδική εκδοχή των πραγμάτων θα επιμείνει ότι αυτό το πλασματάκι που σουλατσάρει στην παραλία παρέα με το αγόρι δεν είναι άλλο από το αστέρι των ονείρων του!    

Η εικονογράφηση περιέχει αρκετά από τα χαρακτηριστικά της τεχνικής του Jeffers όπως τη γνωρίσαμε στην εξελιγμένη της μορφή στα μεταγενέστερα βιβλία του που ήδη κυκλοφορούν στα ελληνικά: λεπτά σαν ξυλαράκια πόδια, μινιμαλιστικό σκηνικό, εναλλαγές χρωμάτων στο φόντο, γραμμές ίσως πιο αφαιρετικές από ποτέ – για παράδειγμα, ένας απλός κύκλος για κεφάλι, που σ' ένα δυο σημεία θυμίζει λίγο… Pacman! Κι όλα αυτά εξαιρετικά δοσμένα για μία ακόμα φορά σε μια πολύ φροντισμένη έκδοση με σκληρό εξώφυλλο από έναν εκδοτικό οίκο που φαίνεται πως έχει βάλει σκοπό να μην αφήσει βιβλίο για βιβλίο του Jeffers αμετάφραστο στα ελληνικά. (Πληροφοριακά, τον Απρίλη καταφτάνει το τέταρτο στη σειρά, μέσα σε δύο μόλις χρόνια!)
Υπέροχες εικόνες από το βιβλίο εδώ.